A historia de Oliver de Castela e Artus do Algarve (III)

Na lembranza de Francisco Pillado Certo é que os manuscritos conservados sobre a Histoire d’Olivier de Castille conteñen determinados engadidos e modificacións por mor das licenzas que se tomaron os copistas. Mais no fundamental a historia é a mesma. Co pulo de atopar a Olivier, Artus inicia o seu propósito dende Portugal, pasa por España, cruza Francia, chega a Calais e embarca cara a Inglaterra, pero unha tempestade desvíao a Irlanda. Aí protagoniza varios episodios: nun deles deféndese dun león, noutro –como acontece en tantos relatos de cabalaría medieval– dunha besta horríbel, sen dúbida un dragón. Canso e ferido, un xinete branco atópao, cúrao e dálle o consello de que se dirixa a Londres e se reúna co rei. Chegado alí, asombrosamente, confúndeno co propio Olivier. Mais el, asumindo o papel que lle acababan de asignar, faise pasar polo seu amigo non sen algunha consecuencia: Helena, que está feble e na cama, cre ver ao seu marido. Por mor desta “confusión”, a dama pretende deitar con el, malia que Artus –nun exercicio de lealdade ao seu “irmán”, o que nos traslada a unha pasaxe do Levítico (Lev. 18: 16)– rexéitaa cun argumento cando menos curioso e –por que non dicilo– tamén simpático. O cabaleiro explica que nun determinado momento de perigo pediu axuda a Deus e prometeulle que, de ouvilo, tomaría o voto de ir de peregrinación a Compostela antes de deitar de novo coa súa dona. A historia de Oliver de Castela e Artus do Algarve (II) Facendo unha parada aquí, cómpre advertir que no texto belga que se custodia na Universidade de Gante relátase esa “escusa” do xeito arriba referido, ao igual que acontece en varios manuscritos conservados na Bibliothèque nationale de France, nas edicións impresas francesas de 1482, 1492, 1522 e 1587, que fican na Réserve des livres rares (BnF), na alemá de 1522, e na edición castelá lanzada dende Alcalá de Henares en 1604. A diferenza destes textos, no códice que Luís XV tivo na súa posesión e seica foi elaborado en Bruxas, as mencións sobre tal peregrinación son numerosas –non menos de sete– e, de cando en vez, especifican o lugar no que se atopa o santuario xacobeo. Frases como “ung pellerinage a Saint Iaques en Galice” son visíbeis até en tres ocasións. Vemos que tanto Galiza como Compostela están presentes na mellor literatura cabaleiresca de fóra da Península por mor, sen dúbida, non só da importancia das rutas xacobeas senón, ademais, polo que implica o noso país para moitos outros da Europa Atlántica. Artus non deita con Helena de Inglaterra porque seica ten que peregrinar a Santiago (na Galiza) Continuando coa descrición do relato, e logo de aceptaren Helena e o propio monarca inglés pretexto tan piadoso, debemos advertir que Artus continúa coa teima de localizar a Olivier. E ben certo é que o atopa e prende, paralelamente, ao rei de Irlanda que o tiña en cativerio. Por outra banda, o nobre castelán –interpretando mal as circunstancias– cre que o seu compañeiro deitara con Helena polo que, ignorante da realidade, golpéao. Anoxado, diríxese a Londres, onde se decata da “escusa” e cae na conta de que non houbera tal infidelidade. Ao final, ambos reconcílianse, malia que Artus está a perder sangue por mor dunhas feridas ocasionadas por un rei de Irlanda. En tan mal estado fica o cabaleiro que, paseniño, se lle vai a vida. Cara ao final do relato, Olivier é visitado durante varias noites e en soños pola Virxe María, que lle indica como ten que facer para que o seu irmán recupere a saúde. A solución, complexa e cruel, provocaría a morte dos fillos de Helena e Olivier, recordándonos ese desexo celestial unha encomenda semellante á encargada por Yahvé a Abraham: sacrificar en holocausto o seu fillo Isaac (Xen. 22: 3-13). Lembremos que esta escena veterotestamentaria, rememorada en varias pasaxes bíblicas, nomeadamente na Epístola aos Hebreos (Hb. 11: 17-20) e a súa análoga de Santiago (St. 2: 21-23), así como tamén na Rosh Hashanah xudaica, adoita ser moi común na arte medieval europea. Resulta obvio, secasí, que nunha sociedade atemorizada polo castigo divino aparezan vínculos na literatura baixomedieval. A historia de Oliver de Castela e Artus do Algarve (I) Malia a dor que provoca o fratricidio, Olivier dá de beber o sangue da súa proxenie ao seu amigo. Porén, as crianzas milagrosamente recuperan a vida e Artus a saúde. Xusto nese intre, para asombro da corte británica, revélase que Olivier é sucesor ao trono español (enténdase de Castela) por morte do seu pai. Logo de varios episodios, a historia remata de forma bastante imprevisíbel: froito dunha grave doenza falece Olivier; corre a mesma sorte o seu sucesor, o príncipe Henrique, despois de ser coroado monarca de tres reinos conquistados aos pagáns; e por último Artus e Clarisa (filla de Helena e Olivier) casan, son reis do Algarve, soben ao trono de Castela e –non sen dificultades– tamén acadan o de Inglaterra e un dos de Irlanda. Tres serán os sucesores deste matrimonio, un dos cales herda Castela; outro, Inglaterra e aquel reino irlandés; e a princesa, á que lle toca o Algarve no reparto propietario, contrae nupcias co rei de Portugal. Dende ese instante, sentencia o relato, estes territorios lusitanos serán unha mesma coroa.