A guerrilla golpea en Soutelo de Montes

Arredor das 18 horas dun frío 8 de xaneiro de 1949, a mestra María Constenla departe coas súas veciñas Florentina Vázquez e Antonia Cal na súa casa de Soutelo de Montes, un lugar da parroquia de Madanela de Montes, no concello de Forcarei, onde seu home, José Couceiro Taboada, exerce como mestre dende hai anos. Tamén é subcabo do somatén e xefe de Falanxe. Seguramente a muller non está ao tanto de que, tras a desfeita da V Agrupación, varios homes que militan na IV Agrupación desprázanse puntualmente a Pontevedra para arroupar os guerrilleiros que seguen a loitar na zona e/ou levan a cabo operacións armadas, pero o que case seguro non imaxina, pese ao pasado e o presente de José Couceiro, é que o seu home, e ela de xeito colateral, van ser os seguintes obxectivos. De repente, pois, penetran na vivenda José Blanco Núñez Ferreirín e Benigno Andrade García Foucellas, os cales, armados, pregúntanlle polo paradoiro de Couceiro; este atópase no váter, pero a súa dona, desconfiada, contesta que non está na casa. Sen embargo, os guerrilleiros, que probablemente o viran entrar pouco antes, seguen polo corredor ao encontro de Couceiro. Malia que o falanxista tenta fuxir e alcanzar a horta, os disparos que ao parecer efectúa Ferreirín fan branco. María, pola súa banda, acode á horta dando berros de desesperación e recriminando aos guerrilleiros, polo que tamén é silenciada a golpe de disparos. A versión de Adolfo López González Días antes do episodio narrado, unha partida composta por cinco resistentes fixera acto de presenza pola zona, pois o día 1 de xaneiro presentáranse na casa do labrego Adolfo López González no lugar de Ermida do Medio-Lebozán-Lalín, distante apenas a sete quilómetros por estrada de Soutelo de Montes. Esa primeira noite de ano, os homes secáranse ao lume da cociña, xa que viñan mollados de xeonllos para baixo, e cearan touciño, pan de millo e viño. Adolfo, que foi detido canda outros veciños tras o suceso acusado de encubridor, ofrécenos unha deliciosa descrición do aspecto dos nosos homes; así, dinos que vestían traxes e zapatos ordinarios e que se cubrían con gabardinas e capas de lenzo impermeabilizadas de cor oliva, que portaban morrais ou mochilas e correaxes con cartucheiras, e que completaban os vestiarios cunhas boinas negras adornadas con estrelas de cinco puntas vermellas. Dinos tamén que pasaron a noite nun cuarto, onde dous resistentes ocuparon a única cama que había, outros dous deitáronse no chan acomodado con palla, e un quinto home fixo a preceptiva garda. Ao día seguinte degustaron un contundente almorzo composto de touciño fritido, pan e viño e un xantar no que non podía faltar o touciño acompañado desta vez de patacas cocidas, menú este que repetiron á hora da cea. Pola noite, nese día 2 de xaneiro, liscaron cara Liñeiras tras aboar 150 pesetas e levaren consigo viño un quilo de pan, uns chourizos e información sobre os postos da Garda Civil da zona. Marcharon, pois, cara un monte próximo a Soutelo de Montes e antes de acudir á casa de Couceiro, José Blanco Núñez Ferreirín e Antonio López Jaspe Tonecho, fixeron unha incursión na aldea para recoñecer o terreo e fichar as casas dos somatenistas. O café de Ramona Gutiérrez Mais deixaramos os guerrilleiros presentes en Soutelo de Montes facendo uso das armas de xeito expeditivo contra o matrimonio. Á mesma hora na que ten lugar este suceso, Manuel Bastida Franco Chone, Antonio López Jaspe Tonecho, e parece ser que un terceiro, ou incluso un cuarto home, sosteñen un tiroteo no café de Ramona Gutiérrez, onde se atopan no reservado o cabo comandante do posto de Cerdedo Antonio Ríos Ons e os gardas Obdulio Casas Noguera e Manuel Seara López, e onde se lles van unir Ferreirín e Foucellas. A operación e retirada, polo tanto, complícase, pois o somatenista José García Dapena, advertido tamén da presenza dos resistentes, dirixírase á casa doutro somatenista, Antonio Álvarez Iglesias Tucho, cara onde parece que se encamiñaban os guerrilleiros co fin de realizar a mesma acción que con Couceiro. Antes de chegar, porén, advertido por dúas mulleres de que os combatentes tomaran a estrada dirección sur atravesando uns prados, dispara co fusil e a pistola á vez que repele o fogo dos guerrilleiros sendo auxiliado por outro dos membros do somatén, José Alberto Fontanes. Finalmente, e pese á intensa persecución e ao fogo cruzado, os guerrilleiros conseguen evadirse e unirse a José Ramuñán Barreiro Ricardito, deixando tras de si a Couceiro morto e a Constenla ferida de morte, amais dunha gabardina que queda enganchada a un arame da horta e dunha boina cunha estrela vermella, ambas propiedade de Foucellas.