Fernández López: o mecenas que vendía carne ao Exército franquista

O Museo de Pontevedra abriu o ano co fito histórico que supuxo devolver ao pobo polaco dúas obras –Dolorosa e Ecce Homo– espoliadas polos nazis en Goluchów durante a Segunda Guerra Mundial. Formaban parte da colección dun conde polaco, Czartoryski, da que o III Reich furtou unhas 700 pezas. Delas, só se recuperara ata o momento da cesión pontevedresa un crucifixo de esmalte de Limoges, atopado no lixo e entregado ás autoridades. Entre roubos en museos, igrexas e a particulares, o pobo polaco perdeu máis de medio millón de pezas (516.000), ou o que é o mesmo: o 70% do patrimonio nacional á altura de 1939, segundo cálculos do seu departamento de Bens Culturais. Ante tal sangría e desde a concepción europea –tan distinta á estatal– da obriga de restituír as vítimas dos totalitarismos que asolaron o continente no século pasado, o Goberno polaco creou un departamento específico para intentar localizar e recuperar o maior número de pezas posíbeis. E ninguén llelo puxo máis doado, din, que o equipo do Museo de Pontevedra. Pero, que facían nunha vila galega dous cadros espoliados polos nazis a un conde polaco? O Ecce Homo e a Dolorosa, –atribuídas á escola de Dieric Bouts, principal representante da flamenca de Lovaina– foron inscritas en febreiro de 1981 como parte da colección cedida por un dos principais mecenas da entidade, José Fernández López, que dá nome a un dos seus edificios. Tras o seu pasamento en 1986, o museo pontevedrés comprou, en 1994, a colección enteira, formada por 313 pinturas de artistas e estilos diferentes. Pouco se sabe do periplo do Ecce Homo e a súa nai –os óleos conforman un díptico– no medio século que transcorreu entre o espolio e a adquisición pontevedresa. Só que saíron de Varsovia en 1944 e foron adquiridas por Fernández López en 1973. Un negocio con arte Grande afeccionado á arte, o empresario acostumaba comprar pezas na Sala Parés de Barcelona ou en El Cisne de Madrid, moitas veces para doalas ao museo pontevedrés, que recibía o paquete directamente desde as galerías, ou a outras entidades coas que colaboraba tanto en Galiza como en Estremadura. Os Fernández López nunca abandonaron a súa ideoloxía liberal e galeguista Mais nesta ocasión, as pezas non levan o selo de ningunha delas, polo que non se pode garantir cal é a orixe da operación comercial, unha máis das centos que fixo este empresario desde que a prematura morte do seu pai, tratante de gando, o obriga a poñerse á fronte, moi novo, do negocio familiar. Era 1931. Durante a II República, os Fernández López poñen en marcha matadoiros como o de Mérida e convértense, a instancia de Queipo de Llano, nos principais abastecedores do Exército franquista, o que dominaba as zonas onde estaban instaladas as súas empresas. Certo é que a guerra, e a posterior ditadura, convertéronse no nicho perfecto para o negocio da familia, mais os Fernández López nunca abandonaron a súa ideoloxía liberal e galeguista e as súas empresas convertéronse en refuxio de moitos integrantes daquela xeración irrepetíbel que fora represaliada. Non puideron facelo con Bóveda, fusilado en agosto de 1936, pero si, en certo modo, co seu legado. Os laboratorios Miguel Servet, dos que fora fundador, están na orixe da Zeltia que Ramón Obella fundou no Porto do exilio e que, grazas ao acubillo dos irmáns lucenses, puido levar ao Porriño, iniciando así a que segue sendo, agora como grupo Zendal, unha das máis importantes empresas farmacéuticas. O emporio dos Fernández O emporio dos Fernández, que abarcou desde a granxa de Louro, pioneira no cultivo de kiwi, ata Frigsa ou Titania, recuperou e soubo aproveitar tamén o talento doutros intelectuais represaliados como Álvaro Gil, Paz Andrade, (vinculado a Pescanova), Illa Couto, Carvalho Calero, Díaz Sarasola ou os xeólogos Sos Baynet e Parga Pondal. Os estudos que este fixo da riqueza mineira foron a base dalgunhas empresas do emporio. Pioneiro no estudo de metais tan cobizados como o volframio, o seu coñecemento, que estaba predestinado a traballar en prol da riqueza do pobo galego que apenas vinte días antes do golpe de Estado se outorgara un estatuto, acabou sendo empregado para dotar de material bélico o Exército nazi, ese que espoliou a Czartoryski. Que dúas das súas obras relixiosas regresen agora ao castelo de Goluchow é unha sorte de xustiza divina, para a que fixo falta vontade democrática.