Abelardo Macías Fernández “O Lebre”

Os 18 de xullo sempre se celebrou na localidade de Lago a festa da súa patroa, a Santa Mariña. Aquel ano 1936 non era menos. Ese día os lagueses non percibiron anomalías, nin sospeitaban da crueldade que había de vir. Pero o día 19 xa o souberon. Estiveron atentos ás informacións e aos feitos. Grupos de mineiros, procedentes da zona de Fabero, pasaron pola estrada N-120, guiando camións dun empresario mineiro, Diego Pérez. No lugar denominado As Encrucilladas oíronse disparos. A loita, principalmente dos mineiros bercianos, foi breve, antes de que os golpistas se fixesen co control de todo O Bierzo e comarcas veciñas, quedando só as montañas como opción de refuxio. A violencia comezaba a ser veciña. O bando sublevado chamou a filas á mocidade. Pero case todos os mozos das contornas preferiron refuxiarse nun monte local chamado O Páramo. Non querían ir a ningunha guerra. Supuñan que era un conflito parecido ao sucedido dous anos antes, en Asturias, e que duraría uns poucos meses. A república, pensaban e desexaban eles, acabaría cos golpistas e os mozos todos poderían volver ás súas casas para seguir facendo as vidas que facían até o golpe. Pero nada sucedeu tal e como eles desexaban. Pasaron os días até chegar finais de setembro. Os “habitantes” do Páramo facían vida “normal”. Polo día axudaban nos labores agrícolas e pola noite agochábanse no monte. Eran máis de 40. E mesmo chegaron a construír algúns “chozos”, perceptibles até hai poucos anos. Pero chegou o día en que o alcalde de Carucedo, que tiña algún irmán tamén nese mesmo monte, tivo que subir a parlamentar cos fuxidos, obrigado polas ameazas do sarxento da Garda Civil local, a pedirlles a todos os mozos que se entregasen, que lle dixeran que non lles pasaría nada. A maioría decidiu entregarse, entre eles Abelardo. O camiño que levaba do Páramo até o cuartel da Garda Civil de Carucedo pasaba, daquela, polo centro de Lago de Carucedo, que era a praza do Eiró. Abelardo Macías comezou a simpatizar coa CNT, iniciación na que tivo certa influencia o anarquista e tamén guerrilleiro Marcelino de la Parra Cando todos eses mozos camiñaban cara á guerra, na praza había unha reunión que chaman concello, ao que asiste unha persoa por familia, e na que se toman todas as decisións que afecten á localidade. Pero ese día a reunión, o concello, era só para ver pasar os fillos, os irmáns, os veciños... velos pasar quizais para non volver a velos en moito tempo, ou nunca. Entre as persoas que estaban no Eiró estaba a irmá de Abelardo, Julia. Esta convenceu a Abelardo de que non se entregase, que esperase máis tempo, que os ían matar, que ían “ser carne de cuneta” (expresión literal pronunciada ese día por Julia). Abelardo fíxolle caso a súa irmá, e volveu ao monte. Tiña 20 anos. Nunca lle perdoarían que non se entregase ese día. A estadía no Páramo prolongouse por pouco tempo, xa que a represión se acentuou nos seguintes meses. Os fuxidos desprazáronse á Cabreira, pero distintas delacións e entregas obrigáronos a volver ao Páramo. O asasinato de Ceferino López Estes primeiros meses, Abelardo, tal como o resto dos fuxidos, sobreviviu coa axuda dos veciños e familiares. Aprovisionábanse nas súas casas ou recibían alimentos no monte. E mesmo acudían a onde estivesen os rabaños comunais para coller unha cabra, feito que Abelardo fixo máis dunha vez, e que os veciños de Lago aceptaban con certa normalidade. Porque a solidariedade non tiña principalmente un significado político; as relacións de parentesco ou de veciñanza significaban máis que calquera militancia que tivesen os fuxidos. E porque os coñecían. Sabían que non cometeran ningún delito. Eran estes días de espera, de meditar decisións a tomar, de agarda polo devir dos sucesos internacionais. Pero houbo un día en que sucedeu unha desgraza que o mudou todo. Ceferino López, persoa militante da dereita, industrial e pai dun dos fuxidos, Silvestre López, saíu comprar un paquete de tabaco ao bar. Xa nunca máis volveu á casa. Esa mesma noite algúns veciños viron como Ceferino López agonizaba nas proximidades do bar. Un Garda Civil do posto de Carucedo chamado Ismael impediu que o socorresen. A esposa de Ceferino López, Vicenta Moral, recibiu, posteriormente, un culatazo no peito que lle provocaría a morte co paso do tempo, no cárcere. E a el recollérono os veciños para enterralo, pero sen ningún diñeiro nos petos. Posteriormente, o 14 de abril de 1939, serán asasinados oito veciños, que, quen os matou, considerou como cómplices, colaboradores ou simpatizantes do asasinato de Ceferino. Estas mortes causaron un grande impacto en toda a comarca, e mesmo entre os propios guerrilleiros, pola cantidade de persoas mortas, e por ser a primeira vez que os do monte mataban mulleres. A maioría dos historiadores atribúenlle estas mortes a Abelardo Macías. Pero no propio Lago de Carucedo os seus habitantes tiveron sempre a seguinte información: ao outro día destas mortes, ás 22.00 horas aproximadamente, presentouse Silvestre Lopez Moral na casa do presidente da xunta veciñal, Eduardo Franco, e na que había máis persoas. Silvestre López díxolle ao presidente que convocase un concello para o día seguinte, porque quería dicir que ás persoas mortas o día anterior as matara el, como vinganza do asasinato de seu pai, Ceferino López. O presidente así o fixo, e Silvestre acudiu a dito concello, onde dixo que fora el quen matara os oito veciños. O Garda Civil, o tal Ismael, pedirá perdón por carta á familia pasados máis de 50 anos, porque se declaraba católico e doente de cancro, e necesitaba o perdón para morrer tranquilo. A Garda Civil detería e encarceraría posteriormente moitos veciños do pobo, principalmente mulleres, a algunha das cales lles raparían o pelo na praza do pobo, en acto público, nun acto de resonancias bíblicas Nestes meses posteriores, os fuxidos naturais de Lago, como Abelardo, xa tiñan a súa zona de operacións na comarca da Cabreira. Pero a mobilidade era necesaria, imprescindible, había que ser seminómades. A invisibilidade foi sempre unha das mellores armas contra a represión. Segundo distintos informantes foi nesta época que Abelardo Macías comezou a simpatizar coa CNT, iniciación na que tivo certa influencia o anarquista e tamén guerrilleiro Marcelino de la Parra. A tentativa de fuxida a Portugal Son moitas as accións nas que participou Abelardo, e aínda máis as que se lle atribúen. En 1940 dirixe, 20 de abril, o grupo que asalta o mercado e diversos comercios na Ponte da Seabra. Morreron dous curas, distintos cargos da Falanxe, e unha veciña. O 27 de xullo deste ano, xunto con outras 30 persoas, inician a fuga a través de Portugal. A vontade de todos estes mozos seguía sendo a mesma que cando non se presentaron á chamada a filas, fuxir da guerra. O 1 de agosto chegaron á fronteira. Mais el decidiu retornar aos montes de Casaio, obrigado pola coñecida como “traizón de Bailarín”. Este intento de fuxida supuxo un fracaso colectivo dos escapados, e que os obrigou a organizarse. Pero antes, e segundo Mario de Langullo, Abelardo tamén participou, o 24 de setembro de 1940, xunto con outros 14 homes, nun famoso asalto, o realizado á Feira de Chandrexa de Queixa, en Celeiros. Macías participou no congreso de fundación da Federación de Guerrillas León-Galiza celebrado en Ferradelo/Ferradillo o día 24 de abril de 1942 No outono-inverno de 1941 participa, xunto con outros 23 guerrilleiros, na reorganización dos grupos de fuxidos, que terá como consecuencia e resultado a constitución da Federación de Guerrillas León-Galicia, oficializada no I congreso celebrado en Ferradelo/Ferradillo o día 24 de abril de 1942. Este mesmo ano, e xunto con outros oito guerrilleiros asalta, en Pozos (A Cabreira), o coche de liña que unía a Bañeza con Truchas, pois sospeitaban que nel ía o recadador de impostos. Morreron dous garda civís e catro veciños da zona, entre eles unha nena. Os informes da Policía Armada din que Abelardo matou o cura da localidade cabreiresa La Cuesta, que tamén ía no coche de liña. O 29 de outubro de 1943, na casa de Alpidia García Moral “Maruxa”, en Sobrado (O Bierzo), e durante un rexistro rutineiro por parte da Garda Civil, foi descuberto, xunto con outros cinco guerrilleiros. Morreron dous gardas, e unha veciña mentres estaba retida polos gardas. Os guerrilleiros conseguiron fuxir todos. “Os de por aquí sempre fomos libres” O 10 de outubro de 1944, no IV Congreso da Federación realízanse algúns cambios no seno da Federación. Reestruturan os grupos guerrilleiros en tres Agrupacións. A primeira, a do Bierzo, dividíase en catro guerrillas, sendo unha delas da responsabilidade de Abelardo Macías xunto con Victorino Nieto. O 9 de xullo de 1945, Abelardo e outros tres guerrilleiros realizan, nas proximidades da localidade seabresa de Porto, unha emboscada á Garda Civil na que resultan mortos catro gardas e un guerrilleiro. O 21 de outubro dese ano, Abelardo, xunto con Silverio Yebra “Atravesado, Guillermo Morán, Odilo Fernández “Blas” e Evaristo González desprázanse a Dragonte (Corullón-O Bierzo), localidade natal deste último, co fin de vingar as denuncias que levaran ao cárcere a Evaristo González, cunha pena de 30 anos, aínda que acabou fugándose. Nesta acción morreron catro veciños de Dragonte, e mais o cura, Recesvinto Ruíz. Os meses posteriores refuxiarase na casa dunha veciña de Lago de Carucedo. O ano 1946 é especialmente movido. A Garda Civil informa o xuíz de que Abelardo participa en dous atracos, un o 17 abril, en Naraiola (O Bierzo), xunto con outros tres, levando 11.135 pesetas. E o outro o 23 de maio, acompañado doutras oito persoas, e como o principal organizador do atraco en Benuza, obtendo 23.815 pesetas. O 25 de xullo é detida Carmen Jerez Rodríguez, natural de Fervenza (Córgomo-Valdeorras). A Garda Civil acúsaa de ser noiva de Abelardo, e mátana. E fano utilizando as mulleres como arma de guerra, mostrando co terror as consecuencias de non estar con eles, e violándoa. O seu cadáver, matárona quedando embarazada das violacións, aparecerá dez meses despois nas proximidades de Ponferrada. O 21 de outubro de 1945 Abelardo, xunto con Silverio Yebra “Atravesado", Guillermo Morán, Odilo Fernández “Blas” e Evaristo González desprázanse a Dragonte (Corullón-O Bierzo), localidade natal deste último, co fin de vingar as denuncias que levaran ao cárcere Evaristo González En 1948 atopamos a Abelardo, en febreiro, convalecente na localidade de Losada, próxima a Bembibre (O Bierzo). Nos seguintes días terá xunto con outro dous, en San Justo de Cabanillas, un enfrontamento coa Garda Civil, do que saíron ilesos os tres. Este mesmo ano disólvese a Federación de Guerrillas de León-Galicia. Hai un éxodo case masivo de guerrilleiros. Pero seguen algúns poucos, entre eles Abelardo. A relación coa nova organización, o Ejército Guerrillero de Galicia, controlado polo Partido Comunista, non será fácil para Abelardo. O 17 de marzo de 1949, estaba en Vilasinde (A Veiga de Valcarce), acompañado de Victorino Nieto, Hilario Álvarez, Oliveros Fernández “Negrín” e Alpidia García Moral “Maruxa”. Era a viaxe cara a Francia. Un veciño de Vilasinde, ao que foran pedir que lles devolvese o diñeiro que lle confiaran tempo atrás, decidiu non facelo e delatalos. Un numeroso grupo de garda civís fixéronlles unha emboscada. Abelardo e Hilario Álvarez morreron dos disparos cruzados. Alpidia foi feita prisioneira e fusilada diante de varios veciños. Os outros dous fuxiron. Uns días antes de ser abatido en Vilasinde, nun lugar do vila de Lago, a onde volvía con asiduidade, en diálogo cun dos pastores da veceira preguntoulle este: - E como é que es anarquista? - E que vou ser, tío Manuel! Os de por aquí sempre fomos libres, nunca tivemos amos.