As linguas europeas reivindican o seu espazo

Representantes de 47 linguas faladas en territorio europeo —non só na UE, senón no conxunto do continente— reuníronse nesta sexta feira no pazo de Fonseca de Compostela para inaugurar a Asemblea Xeral da Rede Europea para a Igualdade das Linguas (European Language Equality Network - ELEN, en inglés), a primeira que se celebra de forma presencial desde o inicio da pandemia, xa que a edición de 2020, que organizou A Mesa pola Normalización Lingüística, decorreu en formato telemático. Reunidos no salón nobre do Pazo, interviron no acto de benvida ás delegacións asistentes o presidente do Parlamento da Galiza, Miguel Santalices; o alcalde de Compostela, Xosé Sánchez Bugallo; a Valedora do Pobo, Dolores Fernández Galiño; a vicerreitora de Organización Académica da Universidade de Santiago de Compostela (USC), Celia Besteiro; o secretario xeral de ELEN, Davyth Hicks, e a corredactora da Declaración universal de dereitos lingüísticos Pilar García Negro. Marcos Maceira, presidente da Mesa, foi o encargado de conducir o evento, e a artista cedeiresa Guadi Galego puxo o broche final ao acto cunha actuación musical. Unha Europa "pouco plural" ELEN naceu en 2011 co obxectivo de promover e protexer todas as linguas do continente europeo, sen importar o número de falantes ou o seu territorio. A organización considera que todos os idiomas deben gozar dos mesmos dereitos, e iso inclúe garantir o seu uso nos servizos públicos e a súa presenza no sistema educativo, dous aspectos que considera prioritarios. Hoxe integran esta rede máis de 60 colectivos en defensa dos dereitos lingüísticos de 24 Estados. "O propio relator especial da ONU sobre minorías [Fernand de Varennes] deixa claro que os dereitos lingüísticos son dereitos humanos, e os seus avances son imprescindíbeis para construír, se realmente a queremos, unha Europa plural, porque a pluralidade é moito máis ampla do que se nos deixa ver, ou mesmo do que está permitido", explica Marcos Maceira a Nós Diario, en alusión ás numerosas linguas presentes no continente e que, por mor da falta de protección, desde a Galiza resultan practicamente descoñecidas. O secretario xeral de ELEN, Davyth Hicks, enxalza o labor do colectivo: "Somos unha organización social totalmente independente que non deixou de medrar, coa única meta de axudar todas as linguas a acadaren a protección e desenvolvemento precisos nos seus respectivos territorios. Traballamos xuntos desde diferentes rexións, é un proxecto moi interesante", di. "Hai unha regresión en toda Europa en relación aos dereitos lingüísticos, mais tamén, a nivel xeral, estase a cuestionar a propia democracia. Neste sentido, a reivindicación das linguas é tamén unha forma de reivindicar a democracia, en canto é un recoñecemento práctico da pluralidade e a diversidade dun Estado", defende o presidente da Mesa. "Defender os dereitos da lingua é defender a democracia", di Marcos Maceira O Goberno francés, lembran Maceira e Hicks, rexeitou asinar e ratificar a Carta Europea das Linguas Rexionais, relegando deste modo todas as linguas diferentes da francesa a un status "de segunda". "A democracia en Francia mellorará en todos os aspectos cando comece a ter en conta que existe unha realidade plurilingüe no Estado. Mais tamén hai unha parte positiva, que é o avance dos movementos sociais en favor das linguas", explica Marcos Maceira. Pola súa banda, Davyth Hicks salienta, no caso concreto de Breizh (Bretaña, en francés), que é "fundamental" que a lingua bretoa se ensine nas escolas. A mesma demanda realiza no caso que o ocupa, o da nación de Kernow (Cornwall, en inglés), onde o kernewek —ou lingua córnica— carece de toda protección por parte do Goberno do Reino Unido. Hoxe atópase nunha fase de revitalización, mais a comezos do século pasado a este idioma milenario apenas lle quedaban tres falantes. Os dereitos do galego, papel mollado O Estado español é, no plano teórico, un dos que máis respecta as linguas minorizadas. Mais tampouco está exento de críticas. De feito, un informe do Consello de Europa sobre o cumprimento da Carta de Dereitos Lingüísticos presentado este mesmo ano pon o foco nas "limitacións" existentes en "todas as etapas do sistema educativo da Galiza" á hora de aprender a lingua do país. "Hai cuestións que aquí non se teñen en conta, como o dereito a reclamarmos unha liña educativa integramente en galego desde os primeiros anos do ensino até a universidade. Mais tamén é fundamental garantir a presenza da lingua en todos os ámbitos da vida das e dos mozos, alén das aulas. Precisamos que non se vexan obrigados a usar o castelán para sentírense integrados, porque un neno galegofalante hoxe non ten produtos de lecer diversos e abundantes na súa lingua. É unha cuestión que debemos abordar xa, polo futuro do idioma", argumenta o coordinador do seminario de sociolingüística da Real Academia Galega (RAG), Henrique Monteagudo, que tamén estivo presente na asemblea de ELEN. A este respecto, unha das principais cuestións que se debateron no cumio foi a aprobación da Lei Xeral do Audiovisual do Estado español, que, lembra Maceira, "fixa porcentaxes para o financiamento de obras producidas en castelán", así como a dobraxe e lexendaxe nesta lingua, mais non garante a presenza do galego. "Desde un punto de vista democrático é inexplicábel que, habendo varias linguas cooficiais, non reciban o mesmo financiamento, algo que garante sobre o papel a lexislación europea", lamenta. A Liña do Galego que a Mesa lanzou en 2007 como unha plataforma para denunciar a vulneración dos dereitos lingüísticos recibe cada vez máis chamadas. "Isto ofrécenos unha visión xeral da situación do galego, que está excluído tanto na vida privada coma nos servizos públicos. Vímolo na pandemia, cando en ocasións a comunicación coas persoas doentes só se facía en castelán", explica Maceira, que matiza que as persoas que denuncian estas situacións "son unha minoría fronte ás que non denuncian". A Valedoría do Pobo tramitou 227 expedientes con queixas sobre a vulneración dos dereitos lingüísticos no que vai de ano Así as cousas, a Valedoría do Pobo tramitou no que vai de ano 227 expedientes de queixas relacionadas coa lingua, máis do dobre que en 2020 e unha cifra moi superior á de 2019, 48, segundo precisan a este xornal desde a entidade. Desas 227 causas abertas, "entre 80 e 90% foron resoltas de forma favorábel para a persoa denunciante". As mesmas fontes salientan, neste senso, que a cidadanía galega semella estar "cada vez máis concienciada" a respecto dos dereitos lingüísticos. Con todo, Marcos Maceira destaca que o galego segue a ser o idioma minorizado europeo con maior porcentaxe de falantes, "superando incluso o català". Xornada do sábado O evento continúa este sábado cunha rolda de prensa que dará comezo ás 11.20 horas no auditorio do Museo do Pobo Galego, tamén en Compostela. Intervirán Marcos Maceira, Davyth Hicks e a vicepresidenta da Mesa pola Normalización Lingüística, Elsa Quintas.