Veciñando na raia

Desde a beira do Miño gustaríame mostrarvos como é a vida na raia mollada desde dentro. Unha raia ben diferente á doutros lugares da Península porque está densamente poboada, con núcleos de poboación moi próximos, que hoxe conforman varias euro-cidades (Salvaterra-Monção, Tui-Valença, Tomiño-Cerveira, A Guarda-Camiña). No Baixo Miño chega con esticar o brazo para que esteamos de mans dadas. Estas localidades ribeiregas convertidas en euro-cidades están a procurar unha maior comunicación entre elas, unha maior cooperación e a superación de atrancos formais e burocráticos. Na raia miñota sempre nos gustou veciñar, palabra xa empregada na Idade Media en moitos documentos estudados por Jose Marques, que analizou as relacións positivas galaico-miñotas (e non luso-españolas) nun estudo seu titulado A fronteira do Minho, espaço de convivência galaico-minhota na Idade Média. É verdade, gústanos veciñar no día a día, "não só por ser prática antiga, mas também por necessário às respectivas sobrevivências" e facémolo de maneira positiva, e de moitas maneiras. Non só imos comer o bacallau ou comprar toallas á feira. Podemos ir tamén a exposicións, concertos de jazz e de piano, ás estupendas bibliotecas, ou participar nas sesións literarias da Porta XIII como a que houbo este sábado pasado sobre Ana Luísa do Amaral, finada hai uns meses, con Isabel Peres de Lima como palestrante. En fin, é un territorio de encontro e non de confronto. Ponte nas Ondas Un testemuño evidente desas relacións positivas témolo nun proxecto entre escolas dunha marxe e doutra, Ponte nas Ondas. Ao longo de moitos anos estas relacións amigables entre ensinantes e estudantes fructificaron en programas de radio conxuntos, e publicacións relacionadas coa comunidade galego-portuguesa, como Cores do Atlántico, un traballo innovador sobre as cantigas de amigo de posible autoría feminina, ou Meniños Cantores 1 e 2, que contou coa colaboración de artistas moi recoñecidos como Uxía, Zambujo e moitos máis. E é ben sabido que desde esta asociación no que máis insistimos perante a Unesco foi no recoñecemento e transmisión do rico Patrimonio Cultural galego-portugués a futuras xeracións. Poucos proxectos fronteirizos tiveron tanto apoio no mundo da lusofonía, como o da actual ministra de cultura brasileira, Margareth Menezes ou de Nélida Piñón. Xustamente na xuntanza que tivemos en decembro pasado, moi perto da ponte da Amizade entre Cerveira e Goián, para celebrarmos a inclusión do modelo Ponte nas Ondas no Rexistro de Boas Prácticas de Salvagarda do Patrimonio Cultural, como un modelo a exportar, ao conversarmos sobre a algúns paradoxos da 'fronteira', a actual vereadora de cultura de Valença comentou que non entendía por que hai tantos galegos que van traballar a Portugal se o salario é máis baixo. Pola ponte nova de Tui pasan máis vehículos ao día que na fronteira luso-española A raia máis activa A resposta non é simple. Pero o intenso trafego laboral e comercial, desde hai uns cantos anos máis cara a Portugal, é outra das facetas da nosa veciñanza, que non se basea só en aspectos culturais ou de lecer. É unha faceta da sobrevivencia, como xa sucedía en tempos pasados. Actualmente hai moitos galegos que traballan alén Miño porque é unha raia moi activa, a máis activa se a compararmos con outras da fronteira luso-española. A construción de máis pontes no Miño facilitou a pasaxe para poder ir e vir no día. E aí están os datos, pola ponte nova de Tui pasan máis vehículos ao día ca no resto da fronteira luso-española. Mais, a pesar diso, segue sendo un dominio periférico ignorado pola Xunta e polo Estado, que potencia máis outras áreas fronteirizas. Non creo que o salario sexa un freo. Penso que é máis importante que aquí non hai traballo suficiente e con estabilidade. O que si resulta paradoxal é que como traballan no "estranxeiro", as e os traballadores fronteirizos encontran bastantes dificultades para acceder aos servizos da Seguridade Social. Á tarxeta S1, que é a que deben presentar aquí, onde viven, póñenlle bastantes atrancos para seren atendidos no Cunqueiro ou noutros hospitais e ambulatorios. Tamén teñen dificultades cando solicitan as bolsas de estudos para os fillos, por percibiren o salario no estranxeiro. Xa o dicía Castelao: "E os da banda d’alá son máis estranxeiros ca os de Madrí?".