Aínda que xa hai varias vacinas para a Covid-19 en fase de probas clínicas, na práctica a inmunización total da poboación mundial pode tardar moito tempo en chegar. É por iso que o avance na investigación de tratamentos da enfermidade é vital. As terapias de plasma con anticorpos de pacientes convalecentes probaron ser unha das vías máis efectivas contra outras doenzas, e os primeiros estudos no caso da Covid-19 son positivos, mais aínda non concluíntes: ningún se completou e non hai resultados definitivos.
Os anticorpos son un dos principais compostos producidos polo sistema inmunitario para loitar contra as infeccións. Estes permanecen no plasma (a parte líquida do sangue) dos pacientes recuperados: utilizalos para axudar outras persoas a combater a infección é unha idea de vello. Por exemplo, xa foi empregado contra a gripe de 1918, e anos antes, en 1901, Emil von Behring fora galardoado co primeiro premio Nobel de Medicina da historia polos estudos no seu uso contra a difteria.
Non se trata, polo tanto, de algo novo para a comunidade científica. Os primeiros informes remóntanse a marzo na China. Son resultados, porén, de uso 'sobre o terreo', non de probas controladas. Segundo explica Nature Biotechnology, cinco pacientes de Shenzhen foron sometidos a esta terapia en marzo: tres recibiron a alta e os outros dous, con fallos respiratorios previos, mantíñanse estábeis tras a transfusión.
Outro caso do que se ten constancia ─sinalaba a revista─ deuse entre dez persoas en estado grave de tres hospitais de Wuhan. Tres recibiron a alta e as outras sete foron trasladadas a planta, mentres que historiais previos doutros dez pacientes, con características similares, mostraron que só un mellorara, tres faleceran e seis se estabilizaran (nin melloraran nin empeoraran).
Recomendación da UE
Con base nestes datos preliminares da China e nos do gromo de SARS de 2002, a Dirección Xeral de Saúde e Seguridade Alimentaria da UE xa recomendou en abril o uso da transfusión de plasma con anticorpos, "unha terapia experimental de baixo risco, dispoñíbel inmediatamente".
Os datos, dicía, "suxiren que o tratamento podería ser útil, especialmente en tanto que os produtos médicos efectivos ou as vacinas están aínda baixo desenvolvemento e proba". Isto "a pesar de que aínda se carece de evidencia científica robusta e de datos sólidos sobre hemovixilancia [observación de reaccións ou efectos adversos por transfusións]", recoñecía no entanto.
E en xuño, o departamento comunitario manifestaba que a recomendación "se ve agora reforzada polos primeiros datos de 5.000 transfusións nos EUA, dentro do programa experimental da FDA, que confirman que [...] teñen un alto nivel de seguridade".
FDA son as siglas en inglés da Axencia para a Alimentación e os Medicamentos dos EUA, que desde marzo até agora realizou xa máis de 70.000 tratamentos con plasma a través da Clínica Mayo, e que acaba de conceder a autorización para o seu "uso de emerxencia". Considera que "probas científicas dispoñíbeis" reflicten que "este produto podería ser eficaz para tratar a Covid-19" e que "os beneficios potenciais compensan os riscos potenciais coñecidos".
"A autorización de urxencia das transfusións de plasma é un fito dentro dos esforzos do presidente Trump para salvar vidas", destacou o secretario de Sanidade estadounidense, Alex Azar, en declaracións recollidas no comunicado da FDA. Azar animou os pacientes recuperados da Covid-19 a doar plasma, dentro da campaña iniciada en marzo pola FDA.
Implicacións políticas
A decisión chega días despois de Trump acusar o organismo regulador de adiar a autorización co fin de danalo electoralmente de cara ás presidenciais de novembro. Porén, os expertos cren que se trata dunha decisión precipitada que impedirá coñecer con exactitude o funcionamento desta terapia e a recolección de datos.
Desde a Universidade de Nova York ─informa Bloomberg─ a investigación sobre o plasma está a ter problemas para recrutar pacientes xa que a maioría dos hospitalizados elixen acollerse ao programa da Clínica Mayo. A súa responsábel, Mila Ortigoza, teme que a autorización da FDA exacerbe o problema. Tamén dúas investigacións da Universidade Johns Hopkins manifestaron ter problemas para compilar datos e avanzar na investigación sobre como se contaxia o coronavirus.
Desde un punto de vista práctico, aínda que o tratamento se probase efectivo, fican cuestións por esclarecer ─din os expertos─ como quen debería recibir o plasma. As persoas infectadas por un patóxeno producen anticorpos de seu, mais resulta difícil saber cales son os que combaten a enfermidade; e os médicos tamén se queren asegurar de que non fan que a condición dos pacientes se agrave.
O soro equino, até 50 veces máis efectivo
A investigación que levou a Von Behring a gañar o Nobel implicaba o uso de cabalos para acceder a grandes cantidades de soro antidiftérico. Desde entón, o plasma equino utilizouse para loitar contra infeccións como a rabia ou como antídoto de velenos.
Ademais, se a eficacia do plasma de pacientes recuperados da Covid-19 non está garantida a día de hoxe, os anticorpos equinos, pola contra, teñen unha potencia para neutralizar o virus entre 20 e 50 veces maior.
Neste sentido, o Instituto Vital Brazil logrou a semana pasada a autorización da Agência Nacional de Vigilância Sanitária (Anvisa) para entrar na fase clínica dun soro equino, que podería comezar a producir a larga escala pasados os dous meses de probas.
Tamén a compañía GigaGen iniciará en xaneiro os ensaios clínicos de GIGA-2050, un fármaco cunha potencia para neutralizar o virus 100 veces maior ca o plasma humano.
