A crise do réxime de 1978 -traducida na quebra do sistema bipartidista tradicional- está neste momento a resultar nun escorregamento do eleitorado cara a posicións de direita ou centro direita [nesta análise falamos exclusivamente das forzas de ámbito estatal]. Aliás, sería un erro interpretar os dados nunha lóxica de esquerda-direita. En realidade, a chave que está a operar as mudanzas no taboleiro é esencialmente a nacional: isto é, a resposta que desde España -a realidade socio-política distinta das nacións sen Estado, Galiza, Catalunya e Euskal Herria- se está a dar perante a emerxencia do soberanismo e nomeadamente do proxecto de construción dun Estado catalán independente.
Dito doutro xeito, o ascenso de Cs explícase basicamente porque o partido de Albert Rivera é neste momento o referente españolista con maior capacidade de crecimento. Éo por distintas razóns: porque é un partido aínda non contaminado pola corrupción -en contraste cun PP que apodrece por ela-, porque é unha formación relativamente nova -sobre todo en España, non tanto en Catalunya, onde naceu hai 11 anos- e porque entronca con certas tendencias na política internacional -o fenómeno Macron en Franza, o de Trudeau en Canadá. Cs, a diferenza do PP, é unha forza con atractivo para capas medias urbanas que no pasado votaron PSOE. O seu potencial de crecimento chega até o límite de Podemos, unha fronteira inalcanzábel para o PP.
O ascenso de Cs explícase basicamente porque o partido de Albert Rivera é neste momento o referente españolista con maior capacidade de crecimento.
Hai outro factor que explica a súa explosión: o apoio indisimulado de fraccións significativas do poder mediático, nomeadamente do grupo PRISA. Cs é neste momento para o diario El País -o mascarón de proa da compañía presidida por Juan Luis Cebrián- o que desde a súa fundación en 1976 foi o PSOE. Tanto que nas súas páxinas viu a luz este sábado o primeiro inquérito, facturado por Metroscopia, que coloca a formación liderada por Albert Rivera como primeira forza eleitoral do Estado. O inquérito atribúelle a Cs 27,1 por cento, face 23,3 por cento de PP e 21,6 por cento do PSOE de Pedro Sánchez. Xa moi lonxe das primeiras prazas aparecería Podemos e as confluencias, con 15,1 por cento.
"Grazas ao seu talante pactista e pragmático e empoleirado pola crise catalá e a súa firme defensa da España constitucional, Cs conseguiu representar unha España centrista, reformista e dinámica", editorializa este domingo El País a xeito de interpretación da sondaxe de Metroscopia. Toda unha profesión de fe a favor do partido laranxa.
A sondaxe de Metroscopia vai alén de todas as publicadas até o de agora ao colocar no teito histórico as expectativas de Ciudadanos (o promedio delas está recollido no gráfico de Electrograph que acompaña esta información), mais en todo caso a tendencia é a mesma en todas elas: o bloco do centro-direita e direita supera longamente o do centro-esquerda e esquerda, o que indicaría unha mudanza de fundo sociolóxica no eleitorado español. Até agora a plusmarca da direita española obtívoa o PP cando, con Rajoy como cartaz, en 2012 conseguiu a maioría absoluta con 44,63 por cento, percentaxe que completaría a UPyD de Rosa Díez co 4,70 por cento dos sufraxios (total: 49,33). Para facérmonos unha idea da profundidade da reviravolta bastaría un dado: nas primeiras eleccións após a ditadura, a direita obtería 42,65 por cento dos votos (UCD 34,44 por cento, AP 8,21), unha percentaxe inferior ao 43,11 do conxunto do centro-esquerda e esquerda (PSOE 29,32, PCE 9,33 e PSP 4,46).
O bloco do centro-direita e direita supera longamente o do centro-esquerda e esquerda, o que indicaría unha mudanza de fundo sociolóxica no eleitorado español
En todo caso, e de acordo co promedio dos inquéritos recollido por Electrograph -neles non se recolle o impacto da sondaxe de Metroscopia- o bloco conservador tería neste momento 48,5 por cento dos apoios (28 por cento PP, 20,5 por cento Ciudadanos), en tanto que o conglomerado progresista ficaría en apenas 40,1 por cento. Unha diferenza moi sustantiva, de 8,4 pontos. É certo que aquí cabe facer unha precisión: o eleitorado de Cs non se percibe a si propio como unha freguesía conservadora, senón que máis ben se autositúa no centro e con non poucas franxas de ex votantes de PSOE e até de Podemos. Mais obxectivamente neste momento o partido de Rivera é unha forza conservadora, quer polas súas formulacións en política económica -até máis neoliberais en ocasións do que o propio PP- quer polo seu desacomplexado españolismo en materia territorail.
En todo caso, hai unha razón a primeira vista que explica o escorregamento do eleitorado español cara a latitudes conservadoras: a reacción unionista no Estado acha o seu vehículo natural na proposta centralista sen matices de Ciudadanos. Non pode ir pola vía do PP -queimado pola corrupción- nen pola do PSOE ou Podemos, vistos como demasiado ambiguos polos sectores da opinión pública española máis hostís ao nacionalismo (o discurso de Pedro Sánchez de nación de nacións ou a defensa de Iglesias dun referendo pactado ranxen en largos sectores da sociedade española). Mais ese non é o único factor. En Franza a cuestión nacional é residual e as formacións da esquerda -quer a socialdemócrata quer a de estirpe marxista- están moi fóra de foco, sen capacidade de disputar o poder político.