Ramón Grosfoguel: "Obama é un rostro máis da supremacía branca nos EUA"

Desde unha visión decolonial, que se considera superadora da corrente poscolonial coa que emparenta, o sociólogo e profesor na Universidade de Berkeley, en California, Ramón Grosfoguel (Porto Rico, 1956) analiza nesta entrevista o contexto social en que se dan as actuais protestas nos EUA.
2020061714272387145
photo_camera Grosfoguel considera que Trump e Biden son dúas caras da mesma moeda na estrutura de dominación (Nós Diario)

─É racista a sociedade dos EUA?

Primeiro hai que entender que é o racismo. Non abonda que haxa prexuízos ou estereotipos raciais. Estes existen desde a expansión colonial europea, interiorizado mesmo entre os pobos colonizados. Para que haxa racismo ten que haber necesariamente institucións e estruturas de dominación racial. Os prexuízos non afectan a vida de ningún segmento da poboación se non hai institucións e estruturas de dominación. Non se traducirán en que esa poboación teña maiores índices de desemprego, en que a policía os mate todos os días, que os seus dereitos sexan violados, que os recursos do Estado se distribúan desigualmente... Os prexuízos raciais tamén os poden ter negros ou indíxenas cara a brancos. Mais iso non é racismo, é prexuízo, porque non hai institucións que afecten a vida dos brancos.

─Logo, é racista a sociedade dos EUA?

En EUA hai racismo dos brancos contra todos os outros grupos non brancos. Desde que se funda organízase a partir de xenocidios contra pobos indíxenas e da escravitude de africanos. Hai racismo anti todo o que non sexa branco, e iso está na Constitución que escriben os donos das plantacións de escravos. Non era ilegal a discriminación. Iso non se emendou até 1964. Nos EUA hai matanzas diarias de negros e de indíxenas ─tamén de latinos desde que se conquistan os seus territorios─ desde hai 400 anos. A diferenza é que agora hai móbiles. Antes as testemuñas das mortes eran só membros da comunidade non branca e a palabra deles non se tiña en conta no tribunal. É unha estrutura de dominación que se funda baixo o concepto de supremacía branca.

─Mais ese contexto histórico é diferente ao actual, non é?

Hoxe hai vídeos que poñen de manifesto o abismo entre a versión da Policía e o que realmente pasou, mais aínda así os policías saen absoltos, e iso é o que é máis frustrante para as comunidades non brancas, especialmente a negra. O sistema de xustiza segue a ser de supremacía branca. É parte do complexo penitenciario industrial, que encarcera masivamente millóns de negros e latinos, acusándoos falsamente, ou a través do mecanismo dos tres strikes, termo do béisbol, que transforma tres delitos leves nun grave e vas en cadea perpetua.

─Mesmo despois de Obama?

En 1964 hai unha enmenda dos dereitos civís á Constitución declarando a igualdade de todos os cidadáns americanos. Mais as estruturas non mudaron, simplemente caeu a segregación racial. Creáronse novas formas de facer o mesmo. É o que eu chamo unha institucionalidade multicultural liberal. O Estado agora pon de ministro un negro, un latino ou un asiático para lle dar un rostro multicultural á supremacía branca. Obama forma parte diso que eu chamo neoapartheid, ocupando a Casa Branca. Branca. Casa Branca.

─Porque é branca, non? De ser negra sería Casa Negra...

Nunca será de cor negra porque estamos a falar dun sistema de supremacía branca. Unha Casa Branca construída por escravos negros. 

─Non houbo avances baixo a presidencia de Obama?

Houbo máis latinos expulsados que baixo ningunha outra. Baixo Obama seguiuse a matar negros en dimensións iguais a calquera outro presidente. Non mudou nada, o que pasa é que lle pos un rostro multicultural á supremacía branca para ocultar os mecanismos de dominación.

─Que cumpriría entón para que houbese cambios?

Tería que haber unha transformación das estruturas de dominación que están organizadas desde o día un como parte da supremacía branca...

─Logo, é o mesmo votar por Trump que votar por Biden?

Que haxa un negro ocupando unha posición de dominación non quere dicir que a estrutura de dominación sexa favorábel aos negros. Os EUA debátense entre dúas caras da supremacía branca, que son o réxime de multiculturalismo liberal que se xesta tras a emenda de dereitos civís e o que cre que o multiculturalismo fracasou e que hai que volver aos vellos tempos, o Let's make America great again ["Fagamos os EUA grandes de novo", lema de campaña de Trump] que en realidade quere dicir Let's make White America great again [uns EUA brancos], que é o proxecto de Trump de volver outra vez ao apartheid puro e duro. Biden di "disparen aos pés e non ao corazón dos negros", esa é a diferenza. O propio George Bush tiña negros e latinos no seu Goberno...

─Quizais sexa que o racismo non é tanto cos negros como cos negros pobres...?

Non. Tamén os negros ricos son abusados pola Policía. Ti non podes separar raza de clase no mundo moderno. O racismo é unha xerarquía de dominación de superioridade-inferioridade sobre a liña do humano. Nalgúns lugares úsase o marcador de pel, noutros o relixioso, noutros o nacional...

─E outras comunidades pobres? Hai un 'racismo' cos brancos pobres nos EUA?

Non, non. O branco pobre vive a súa opresión de clase con privilexio racial. É o que Lenin chamaba a "aristocracia obreira", que no primeiro mundo benefícianse das estruturas imperialistas dos seus países. O obreiro branco ten máis dereitos laborais que o obreiro negro e cobra dez veces máis. Estas cousas non se poden separar. Hai que ter en conta a raza, ou o xénero, para entender como se estratifica a clase obreira no capitalismo mundial.

─Cre que habería menor violencia con menos armas?

A violencia contra os negros nos EUA non ten que ver coas armas. Podes eliminar as armas que igual van matar negros. A maioría dos que matan non levan armas. A maioría morren esposados no chan, non porque haxa un tiroteo ou unha batalla onde os negros disparan dun lado e os brancos doutro. Hai dous modelos: o de disparen á cabeza e o do disparen aos pés.

─Mudará algo coas protestas?

Hai potencial. Evidenciáronse, mesmo entre os brancos, as execucións extraxudiciais que contra negros e latinos fai a Policía a diario. Por iso é que a versión supremacista branca do multiculturalismo liberal está histérica, porque Trump lles está a destruír a institucionalidade imperial de xestión da dominación racial. Con Obama matouse tanta ou máis xente que con Trump, mais antes era menos evidente. É o mesmo que ocorre no neocolonialismo no Terceiro Mundo: porque haxa un nacional do país non quere dicir que responda aos intereses dese pobo. 

Comentarios