-Cales foron os principais factores para o cesamento de ETA?
É unha pregunta que me fixen a min mesmo centos de veces.
-E cal é a resposta?
Toda resposta debe de ser provisional. Por que? Porque, sen dúbida, ten que haber unha versión, que sei que é difícil por parte de quen dirixía ETA nese momento, e, máis que dirixían ETA, polo apoio político. Penso que as condicións podían estar dadas desde hai tempo e o que se necesitaba era unha tarefa de diálogo sincero e de asunción de algo obxectivo: que a violencia, o terror, as mortes, os asasinatos, nunca son o camiño nunha defensa dunha posición política, e, ademais, normalmente non se conseguen os fins pretendidos. Eu creo que perdes sempre e dás o paso cando chegas á conclusión de que os fins non xustifican os medios. É importante que iso emerxa. Gustaríame que se producise unha revisión compartida, unha análise compartida sobre iso.
-Durante o proceso de 2005-2007, a delegación do seu Goberno e a de ETA tiveron conversacións directas. Houbo un preacordo a finais de 2005 para iniciar oficialmente o diálogo en 2006?
Sempre o proceso estaba moi condicionado pola propia situación política do País Vasco, obviamente, pero si houbo unha manifestación de vontade de avanzar nun diálogo. É verdade que cada parte poñía encima da mesa os seus temas recorrentes.
-Chegouse a acordos?
Si. Houbo compromisos para fomentar un diálogo. Podíase falar de todo? Si. As posicións estaban moi claras. Quero lembrar a Jesús Egiguren polo que sufriu e felicitalo por todo o traballo.
-Que supuxo o atentado de Barajas? Estaba ETA en tregua.
Para moitos militantes abertzales ou de Batasuna, unha incomprensión radical. Penso, modestamente, que o noso Goberno foi o que máis se empeñou no diálogo, o que máis apostou por atopar unha solución política ao que eran eses anos tan duros de violencia e de terror. Entón, houbo incomprensión. O diálogo estaba en marcha, era un diálogo con dificultades. Estou moi convencido de que a partir de aí Otegi e os dirixentes da parte política de Batasuna só traballan cun fin, que é que se acabe.
-O 28 de xullo convocaches as eleccións anticipadas para o 20 de novembro.
A data electoral estaba elixida polos temas de orzamento, e por empezar o ano cun novo Goberno. Foi unha coincidencia obxectiva [que se producisen case ao mesmo tempo o cesamento de ETA e as eleccións], pero si, sabiamos que as cousas ían ben. Estivemos practicamente un ano esperando avances.
-Para vostede cando foi o final de ETA: en 2011 ou en 2018, ao disolverse?
En 2011. Non vou desvelar porque —iso queda para a historia—, pero eu sabía que ese día [o anuncio do cesamento] era o final para sempre.
-No verán de 2011 houbo algún tipo de acordo entre ETA e o seu Goberno, indirectamente, negociado por medio dos axentes internacionais, para que se formase en Oslo unha mesa para falar das consecuencias do conflito?
Había unha vontade.
-Ultimamente dixo que non se coñecen algunhas cousas, pero que se coñecerán. Cando?
Quizá chegamos a ese fin da violencia porque moitas cousas non se coñeceron. Nestes temas tan difíciles a discreción é fundamental. As cousas que non saben, se non se saben en gran medida, mellor, por respecto a unhas persoas que fixeron un traballo incríbel, e espero que nalgún momento o país permita que sexan recoñecidas. Aquí hai un debate de fondo, que é un debate moi político, moi ideolóxico, sobre se o fin da actividade terrorista de ETA foi froito do diálogo político ou foi froito simplemente da capacidade do Estado de impoñerse. Penso que dez anos despois aínda é pronto para ter conclusións.
-Vostede chegou ao Goberno en 2004, a doutrina Parot é de 2006, e un dos seus impulsores foi o ministro de Xustiza, Juan Fernando López Aguilar.
Direi que persoalmente sempre considerei que esa doutrina, que é unha doutrina do Tribunal Supremo, ía ter moitos problemas en Estrasburgo.
-O Estado español ten que facer autocrítica?
O Estado defendeuse. Sufriron moitos servidores públicos; moitas vítimas. Por suposto que hai un momento, que é o tema dos GAL, que tivo a súa responsabilidade nos tribunais. Por suposto, eu xa expresei o meu rexeitamento ao que foi.
-Cre que houbo torturas policiais?
Creo que a única maneira de responder a iso é ver as resolucións xudiciais.
-Un informe do Goberno vasco (2017) constata que houbo 4.113 casos de tortura entre 1960 e 2014.
Non coñezo o informe. Pero é evidente que teño unha posición inequívoca sobre o que pode ser a condena a calquera actuación que non responda os principios básicos de respecto dos dereitos humanos, mesmo ao delincuente criminal que máis poida rexeitar.
-O Tribunal Europeo de Dereitos Humanos condenou once veces o Reino de España por non investigar as denuncias de torturas dos detidos vascos.
Obviamente, hai que respectar e atender o que diga o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos.
-Deses once casos, en seis, o xuíz instrutor da Audiencia Nacional era Fernando Grande- Marlasca. Agora é ministro de Interior.
Creo que ten dereito a ser ministro de Interior. Cando era xuíz na Audiencia Nacional ditou resolucións, comenteino con el nalgunha ocasión, que de fronte o proceso impactaban, sobre todo cos temas de Batasuna. Se un defende o estado de dereito, deféndeo, cando produce resultados máis favorábeis ou menos favorábeis, e Grande-Marlasca foi un xuíz que loitou e defendeu o Estado de dereito. Cando el ditaba moitas resolucións, que se cadra non gustaban, expresaba un desexo de que a violencia terminase.
-O PP non acudiu o pasado domingo ao acto institucional, convocado polo Congreso, para homenaxear as vítimas.
Preocupoume. Parece que a dereita en España estase dereitizando. Non sei se é o efecto Vox ou se é por unha imitación do trumpismo, pero preocúpame. Fronte a iso, tes o alivio de ver a presidenta da Comisión Europea, que é unha conservadora alemá, facer unha condena tan contundente de Hungría, ou ver que en Francia semella que a extrema dereita non ten posibilidades. Preocúpame que a dereita en España se distancia da dereita maioritaria en Europa. A tentación de deslexitimar o Goberno por parte do Partido Popular data desde 2004, como agora volvemos ver en declaracións de Aznar.
-Sánchez dixo o pasado 21 de xuño, en Barcelona: “Podemos empezar de novo”. Empezar, para que?
Hai moitos temas que falar: a lingua, o Estatut, o que o Tribunal Constitucional anulou do Estatut, a representación de Catalunya en Europa, o financiamento autonómico… Hai un amplo expediente de temas. Insisto moito niso, sen ter que chegar a aquilo no que se choca. Cando sabes que vas chocar irreversibelmente nalgo, mellor non o expoñas.
-Pasqual Maragall hai tempo sinalou que no Partido Socialista había dous federalistas: el e vostede.
Eu non abrazo ningún nacionalismo, é verdade que o nacionalismo non sempre abraza o modelo federal, por esa posición de singularidade, distinta aos demais, que latexa en todo nacionalista. Eu abrazo un republicanismo democrático.
-Que significa iso?
Que a democracia debe ter todos os expedientes abertos, para que todas as identidades poidan sentirse recoñecidas, Cal é o límite? Que calquera identidade non queira excluír a outra e que estea disposta a coexistir. Eu entendo perfectamente o que supón ter unha lingua propia, e para min o nacionalismo é froito dunha lingua propia, porque unha lingua é un modo de ver o mundo. Entón, iso merece respecto, apoio, consideración. E cando é unha lingua minoritaria, como é o éuscaro ou, aínda que é menos minoritaria, o catalán, é comprensíbel que se loite decididamente. O Estado, España ten que apoiar máis.