Contra a ofensiva do capital

No mes de abril pasado, a central sindical do Uruguai (PIT-CNT) entregou máis de 430.000 sinaturas para habilitar un plebiscito que propón unha reforma constitucional co obxectivo de consagrar a seguridade social como un dereito fundamental e avanzar na reforma integral do sistema de previdencia social. A iniciativa é resultado dunha intensa mobilización popular que confronta dúas visións opostas sobre o futuro da seguridade social no país. Por un lado están aqueles que consideran a seguridade social como un dereito fundamental, que non debería estar suxeito ao lucro privado e é responsabilidade do Estado garantir o seu acceso a toda a poboación. Esa posición defende un sistema baseado en principios de universalidade, solidariedade social inter e intraxeracional, integralidade, participación social, afiliación obrigatoria e suficiencia das prestacións. Por outro lado están aqueles que sustentan que a seguridade social é unha responsabilidade individual, que cada persoa debe aforrar en sistemas de aforro obrigatorio. Esa perspectiva ve a seguridade social máis como unha cuestión de xestión persoal do que como un asunto de responsabilidade estatal. O debate céntrase en se deben ser concedidos máis dereitos aos traballadores, o que implicaría custos adicionais e unha posíbel redución de lucros para o capital, ou se a vida laboral debe ser prolongada para maximizar as ganancias empresariais. O movemento popular recorreu á democracia directa para propor unha reforma constitucional. A proposta de reforma confronta directamente a lei de reforma da Seguridade Social, que estableceu unha reforma da xubilación, introducindo dúas mudanzas nos parámetros do sistema e unha mudanza estrutural fundamental. As mudanzas propostas son: a) Redución da idade mínima de xubilación aos 60 anos. Con isto búscase evitar os prexuízos que o aumento da idade de xubilación aos 65 anos tivo sobre os traballadores máis vulnerábeis. b) Elevación das pensións mínimas. Proponse equiparar estas ao salario mínimo nacional (SMN), o que melloraría as condicións de vida de persoas xubiladas e pensionistas. c) Eliminación das administradoras de fundos de aforro previdenciario. A proposta é eliminar esas entidades e o lucro privado asociado, debido aos prexuízos causados tanto a traballadores activos como pasivos. Suba das pensións mínimas O plebiscito busca establecer un sistema de seguridade social máis xusto e equitativo, confrontando a reforma da xubilación de 2023 e promovendo un modelo baseado na solidariedade e na responsabilidade estatal. A iniciativa reflicte a loita da clase traballadora e os seus aliados contra o que perciben como unha ofensiva do capital en busca de novas formas de acumulación á custa dos dereitos laborais. A proposta inclúe a medida de igualar a xubilación e a pensión mínimas ao SMN. O obxectivo é que esas prestacións aumenten, como mínimo, na mesma porcentaxe que o índice medio de salarios. E o mesmo o resto das xubilacións. Ese axuste foi criticado co argumento de que esa medida podería levar a unha diminución do SMN. No entanto, a variación á baixa non afectará o total de xubilacións, senón só os novos xubilados e pensionistas de cada ano. Segundo datos do Instituto Nacional de Estatística, en Montevideo, en maio de 2024 era considerada pobre unha persoa que tivese unha renda mensual inferior a 20.264 pesos. O SMN para todo o ano de 2024 está fixado en 22.268 pesos. Por tanto, o aumento das xubilacións proposto permitiría que os xubilados de menor renda deixasen de ser pobres. Actualmente, centenas de millares de xubilados e pensionistas reciben menos dun SMN, e moitos deles até menos de 15.000 pesos mensuais, o que implica que persoas que traballaron toda a vida, viúvas, fillos de traballadores falecidos ou pensionistas por vellez ou invalidez viven en condicións de miseria ou á beira dela. Unha obxección común á proposta é que priorizar o aumento das xubilacións e pensións podería prexudicar a poboación infantil en situación de pobreza. No entanto, nas familias coas rendas máis baixas, as xubilacións representan 37% das rendas totais. Iso significa que o aumento das xubilacións contribuiría a mellorar as rendas nas familias máis empobrecidas, beneficiando indirectamente as crianzas e adolescentes desas familias. Alén diso, o aumento das xubilacións tamén ten un efecto positivo na economía xeral. Os xubilados tenden a gastar o aumento de súas rendas en produtos da cesta básica, o que xera unha reactivación da demanda e da produción interna. Dese xeito, o aumento das xubilacións e pensións mínimas non só melloraría as condicións de vida dos beneficiarios directos, mais tamén tería un efecto multiplicador na economía do país. En resumo, a proposta de plebiscito para igualar as xubilacións e pensións mínimas ao SMN busca garantir que os xubilados de menor renda non vivan na pobreza e mellorar as condicións de vida de moitos uruguaios.