Non, o mapa latinoamericano non está tinguido de vermello

Tras a vitoria de Lula na segunda volta do 30 de outubro en Brasil, as redes sociais asolagáronse de mapas onde se vía case toda América Latina tinguida de vermello, nunha especie de segunda onda do ciclo progresista latinoamericano que comezou en 1999 coa asunción de Hugo Chávez en Venezuela, a quen seguiría o propio Lula en Brasil, Néstor Kirchner en Arxentina, Evo Morales en Bolivia, e Rafael Correa en Ecuador, entre outros. Aínda por riba, os países latinoamericanos onde goberna a dereita, teñen casualmente unha extensión xeográfica reducida, como é o caso de Uruguai, Paraguai, Ecuador ou O Salvador. Esta segunda onda comezou en 2018 coa vitoria de López Obrador en México en 2018, a volta do kirchnerismo e o peronismo á Arxentina en 2019, ou as vitorias electorais de forzas de esquerda, progresistas ou nacional-populares en Perú, Chile e Honduras en 2021, sumadas ás de Lula e Petro en Colombia en 2022. Vén un novo mapa con máis cores e matices dos que se aprecian O problema é que a esquerda tende a unha dualidade medio esquizofrénica. A maioría das veces séntese máis cómoda nunha posición e estética de derrota e barricada que xestionando as contradicións que implica o goberno, e outras veces canta vitoria antes de tempo como nos sucedeu tras a vitoria de Lula. Se repasamos o mapa coloreado de vermello do subcontinente latinoamericano, vemos que se empeza a destinguir antes de tempo. En Perú non houbo nin sequera tempo de saborear a vitoria de Lula, porque unha semana despois, consumábase a derrota das forzas populares que levaran Pedro Castillo ao goberno e a balanza inclinábase ao lado dun parlamento fujimorista. O resultado, máis de 50 manifestantes asasinados, Pedro Castillo encarcerado, e unha democracia moribunda. Se miramos o Cono Sur, ao azul de Uruguai súmaselle un rosa cada vez máis destinguido no Chile de Boric, que non só perdeu a aposta por unha Constituínte que deixase atrás a Constitución de Pinochet, senón que mentres critica o autoritarismo de Daniel Ortega, segue reprimindo mapuches e estudantes cada día, sen que nada pareza cambiar no Israel de Sudamérica. E en Arxentina, ante o vermello destinguido de Alberto Fernández, a única dúbida é se o 22 de outubro fica pintado de azul claro no caso de que cheguen as pombas (Larreta) ou de azul escuro se chegan os falcóns (Bullrich). Parece que a aposta é polo rosa, cun Massa como candidato de consenso mínimo entre o kirchnerismo e o peronismo. Entre o norte de Sudamérica e o sur de América do Norte temos tres países que están en vermello, pero debemos considerar isto en transición. Unha Colombia que, polo menos, no discurso de Petro aposta pola paz con xustiza social e ambiental, as grandes tarefas pendentes da esquerda; unha Honduras que despois de resistir un golpe de estado nas rúas durante 8 anos, chega cunha Xiomara á esquerda de Mel Zelaya, acompañada dun goberno novo e moi capaz; e o México de López Obrador, tan lonxe de Deus e tan perto dos Estados Unidos, cuxa cor final dependerá de se termina o seu mandato en 2024 con máis ou menos pobres que Peña Nieto en 2018. A esperanza No corazón da Nosa América, dous países que dan esperanza. O Estado Plurinacional de Bolivia, dividido (e tamén desgastado) nun poder dual entre o presidente Luis Arce e o líder histórico do proceso de cambio Evo Morales, pero deixando atrás de maneira acelerada un golpe de estado e crecendo de novo a taxas chinesas (neste 2022 pos pandemia será ao 4%); e o Brasil de Lula que se proxecta (xunto a Petro se este quere) como o principal líder latinoamericano. Se cumpre a súa promesa de que a ningún brasileiro nin brasileira lle faltará un prato na mesa á hora de almorzar, comer e cear, e se afonda na integración latinoamericana (Celac) e dos Brics (Brasil-Rusia-India-China-Sudáfrica), poderémonos dar por ben servidos. E nas marxes, e sen poder utilizar para examinar os seus procesos políticos e distorsións económicas a mesma vara de medir do resto de gobernos latinoamericanos, dúas revolucións, a cubana de Fidel, Raúl e Díaz Canel, e a bolivariana de Hugo Chávez e Nicolás Maduro. En fronte, unha nova dereita que se rearticula para volver pintar de azul o mapa, cos pinceis dos medios de comunicación e a xudicatura, e un Comando Sur que asume o rol de desestabilización que até o de agora xogaba o Departamento de Estado. Vén, por tanto, un novo mapa latinoamericano con máis cores e matices dos que ven a primeira vista.