Nicaragua: "Maldito país"

José Román, xornalista nicaraguano que vivira en New York, foi o elixido por Sandino para escribir a súa historia. Nunha das varias entrevistas, Sandino díxolle a Román que escoitara entre os marines unha expresión recorrente que era goddammed country, expresión cuxo significado descoñecía e que Román traduciu como maldito país. A frase encantoulle a Sandino e pediulle que a usase como título da súa biografía. Nicaragua, dende a súa independencia de España, estivo marcada por un estado de guerra permanente entre dous bandos disfrazados de partidos políticos: liberais e conservadores. A confrontación non tiña un pouso ideolóxico senón que máis ben era unha loita polo poder e a posibilidade de enriquecemento. A presenza estadounidense en Nicaragua, impulsada polos propios nicaraguanos, era impopular entre o pobo e o Congreso estadounidense; tiña como "xustificación" a irreconciliábel relación de liberais e conservadores, pero detrás existían outras varias causas que para Estados Unidos eran relevantes: frear a influencia revolucionaria de México en Centroamérica, a do bolxevismo soviético e garantir o pagamento da débeda exterior nicaraguana con Europa sen unha intervención militar. Non esquezamos que alemáns, ingleses e italianos bloquearon as costas venezuelanas entre 1902 e 1903 exixindo o pagamento inmediato das débedas pendentes. De Somoza a Ortega O sistema bipartidista reformúlase cando Anastasio Somoza García (Tacho), en 1936, controla a Garda Nacional, o exército nicaraguano creado por Estados Unidos, e fai renunciar en xuño dese ano o presidente Sacasa, autonomeándose en novembro presidente do país e do seu partido, escisión dos liberais, Partido Liberal Nacionalista. O Goberno de Ortega cumpriu unha das principais arelas do pobo nicaraguano: o inicio do proxecto do Gran Canal Interoceánico A partir de 1936 e até 1979 a loita será entre a familia Somoza (liberais) e a familia Chamorro (conservadores). Un pequeno grupo de mozos ideoloxizados, heroicos, rachará esa bipolaridade e engadirá un terceiro factor de poder a partir de 1961: a Fronte Sandinista de Liberación Nacional (FSLN). A FSLN acaba con Somoza pero mantén como adversarios a familia Chamorro e a burguesía que se viña alternando no poder antes de 1936. Coñecemos a agresión imperialista da Contra de Estados Unidos, a posterior condena polo Tribunal Internacional de A Haia a indemnizar Nicaragua con 17.000 millóns de dólares e a entrega do poder do sandinismo a Violeta Barrios de Chamorro nas primeiras eleccións libres de Nicaragua. Despois virían gobernos como o de Arnoldo Alemán, condenado a vinte anos de cadea por corrupción, e o do empresario Enrique Bolaños, máis preocupado da macroeconomía que do pobo nicaraguano, que decidiu darlle a presidencia a Daniel Ortega en 2007. As mortes de manifestantes nas revoltas de 2018, en protesta pola reforma das pensións, e a nova vitoria en 2021 de Ortega trouxeron unha agresiva campaña na que se define o goberno sandinista como unha "ditadura" e o goberno como un "réxime". As detencións, xuízos e expulsións dos opositores, algúns comandantes guerrilleiros destacados, e a medida punitiva e sorprendente de retirarlles a cidadanía deixou a moitos "descolocados". Pero, botando un ollo a procesos similares coma o venezuelano, albiscamos un mesmo fío condutor. As revoltas, os mortos, as detencións, as desavinzas con ex compañeiros de armas e a marcha dos opositores ao estranxeiro, onde as súas voces teñen altofalantes xigantescos. Ninguén cría a Chávez cando anunciaba un golpe de Estado… pero sucedeu, e o seu raro cancro fulminante aínda é sospeitoso de ser inoculado. Unha ansia cumprida O Goberno de Daniel Ortega cumpriu unha das principais arelas do pobo nicaraguano: o inicio do proxecto do Gran Canal Interoceánico. Na presidencia de Ortega, en 2012, asinouse o acordo coa empresa chinesa HK Nicaragua Canal Development Investment para o inicio dos estudos para a construción do canal. Tamén asinou con Putin, en 2014, o acceso e permanencia de buques e avións rusos en Nicaragua, acordos estes imposíbeis en presidencias pasadas, que resultan un desafío ao poder estadounidense na zona. Cómpre lembrar que a invasión estadounidense a Grenada xustificouse pola construción dun aeroporto por Cuba que se transformaría nunha "base cubano-soviética", segundo Estados Unidos. Se algo define os procesos cubano, nicaraguano ou venezuelano é a palabra revolución. Por iso, as declaracións de distintos gobernos "progresistas" definindo estes tres países como "ditaduras" non debe espantarnos, xa que un progresista non é un revolucionario.