A extrema dereita marcará o paso da nova Carta Magna chilena

A elección das conselleiras e conselleiros constitucionais en Chile do domingo, no segundo intento para substituír a Constitución aprobada pola ditadura de extrema dereita de Augusto Pinochet, de forte carácter neoliberal e que limita a capacidade de actuación do Estado, outorgou á extrema dereita do Partido Republicano un papel determinante na redacción da nova proposta, converténdose na única formación que terá dereito de veto e sumando con forzas conservadoras máis de tres quintos do novo órgano, polo que os partidos progresistas non terán capacidade de influencia no texto. Os republicanos, que se negaron a asinar o pacto entre as forzas políticas que deu paso a este segundo proceso após o rexeitamento en setembro de máis de 60% da poboación á proposta constitucional emanada dunha convención controlada polos progresistas, reiteraron que non se precisaba unha nova Constitución no país, así e todo, fixéronse con 35,4% dos sufraxios e 23 dos 51 membros do Consello Constitucional, segundo os datos da segunda feira con 99,98% escrutado. Pola súa parte, Unidade para Chile, a coalición que sostén o Goberno de Gabriel Boric con forzas como o Partido Socialista, o Partido Comunista ou Converxencia Social, quedou con 28,6% e alcanzou 16 asentos, lonxe dos 21 que buscaba para cando menos poder ter dereito de veto no Consello. En paralelo, Todo por Chile, a coalición de forzas progresistas máis moderadas que formaran a Concertación cos socialistas, non obtivo representación con case 9% dos votos totais. A coalición conservadora, Chile Seguro, logrou 21% e contará con 11 postos, mentres que o tamén conservador Partido da Xente rematou os comicios con 5,5% e sen representación. Ao respecto dos pobos indíxenas, que non contaban con cota propia electoral como no anterior proceso, o mapuche Alihuen Antileo será o conselleiro número 51 ao superar o 1,5% exixido en todas as circunscricións non indíxenas de Chile. Ademais, nuns comicios que segundo as enquisas apenas interesaban a unha de cada tres chilenas e chilenos, os votos nulos e en branco bateron marcas ao superar conxuntamente 21% das preferencias, con 17% os nulos e 4,5% en branco. Co escrutinio moi avanzado, Boric dirixiuse ao país destacando que volven “ter unha oportunidade de construír con diálogo e encontro unha nova Carta Magna que represente da mellor maneira os anhelos e o tipo de país no que como chilenos queremos vivir”, e convidou o Partido Republicano a “non cometer o mesmo erro que cometemos nós”, explicando que o proceso anterior non tivo éxito “entre outras cousas porque non soubemos escoitarnos entre quen pensábamos distinto”. Eleccións de 2024 e 2025 “É que a ninguén lle interesa a Constitución”, incidiu Cristián Zamorano, doutor en Ciencias Políticas pola Université Sorbonne Nouvelle, en referencia ao vínculo entre a situación do país e as motivacións da poboación durante a votación, posterior a unha campaña na que o líder do Partido Republicano, José Antonio Kast, foi quen de impor o debate arredor da situación de seguridade no país ao resto de forzas políticas. “Chile derrotou un Goberno fracasado”, proclamou Kast, que perdeu as eleccións presidenciais contra Boric a finais de 2021, culpando o Executivo de ser “incapaz de enfrontar a crise de inseguridade e migratoria” e reiterando que é o “primeiro día dun novo comezo para Chile”, coa vista posta nos comicios presidenciais e parlamentarios de 2025. Nese sentido, o analista político da Universidad de Chile, Octavio Avendaño, considera que o “Goberno de Boric rematou, aínda que tivera rematado o 4 de setembro de 2022, agora é definitivo”, e apuntou que “non hai ningunha posibilidade de avance, e o devir da esquerda está bastante comprometido para os próximos anos”. Incluso a promulgación dunha nova Carta Magna durante o mandato de Boric, un dos obxectivos principais do Gabinete progresista, “pende dun fío”, subliña El Mostrador, algo no que será determinante a posición que adopten as forzas conservadoras. Por unha banda, os conservadores e a extrema dereita poderían “asegurar unha nova versión da Constitución de 1980”, sancionada por Pinochet, debulla Avendaño, porén, Gonzalo Valdés, do Instituto de Políticas Públicas, recalca que un texto excluínte coas posicións progresistas iría encamiñado a obter o rexeitamento maioritario da poboación no plebiscito que tería que decorrer ao final do ano. Na práctica, o control do Consello por estes grupos cuestiona que o texto final recolla o fortalecemento do sector público en ámbitos como a saúde ou as pensións, así como o recoñecemento do dereito ao aborto, que contemplaba a primeira proposta, que de aprobarse se tería convertido nunha das Constitucións máis progresistas do mundo. Á vez, tras converterse en segunda forza no campo conservador e perder o liderado da oposición ao Executivo, os partidos de Chile Seguro, que si apoiaron a redacción dunha nova Constitución, poden optar por bloquear as negociacións políticas cos partidos progresistas xa pensando nas vindeiras eleccións municipais e rexionais de 2024, xusto cando o Goberno prevía iniciar esta semana os trámites de dous dos proxectos máis importantes do seu programa, a reforma tributaria e a do sistema de pensións, que precisa pactar con estas forzas. Nesas circunstancias, as formacións que apoian o Executivo coinciden na necesidade de deseñar unha folla de ruta para afrontar a xestión do que resta de mandato, buscando unha mellora na xestión do país que “até o de agora non se viu”, admite un dirixente socialista que falou baixo condición de anonimato citado polos medios locais. 50 anos do golpe de Estado contra Allende “O máis terríbel é que na conmemoración dos 50 anos do golpe de Estado [do 11 de setembro de 1973 contra Salvador Allende] se reivindica un partido que loa a herdanza pinochetista”, asegura Zamorano, que alerta de que o segundo proceso constitucional pode derivar na “consagración da herdanza institucional da ditadura de Pinochet”. En todo caso, en xuño o Consello Constitucional recibirá un anteproxecto de Constitución elaborado pola Comisión Experta escollida polo lexislativo, que tamén elixirá a instancia que terá que validar o texto antes do plebiscito do 17 de decembro.