Cuestionar os marcos mentais: unha defensa dos intereses

A participación política e electoral non é libre, de ningunha das maneiras. Se tomamos o concepto de liberdade na súa literalidade. Toda a cidadanía que participamos –e a que non tamén– facémolo condicionada por marcos mentais. A información que recibimos, e que nos condiciona o pensamento, está sempre elaborada a través de determinados marcos mentais e unha linguaxe adaptada á pretensión final desas mensaxes. A influencia de recepción desa información está servida e, con ela, a idea que conformamos. Lakoff define moi ben esta elaboración premeditada de marcos mentais a través de Non penses nun elefante. Pensamos nun elefante, verdade? Os marcos son diferentes segundo cada sociedade: o país no que nacemos ou a cultura na que nos desenvolvemos impacta no modo en que vemos e percibimos o mundo. Hai unha base sempre de marcos mentais compartidos entre todos os membros dunha mesma comunidade, pero estes vanse tamén complementando e modificando, incluso concretando o seu sentido. Un exemplo claro da construción de marcos mentais é o coñecido "socialismo ou liberdade" de Isabel Díaz Ayuso nas eleccións autonómicas de 2022. Esta dicotomía, por unha banda, conduce á apropiación do concepto liberdade por parte da dereita, á vez que se crea a falsa idea de que o socialismo e a liberdade son conceptos opostos. A liberdade de Ayuso A Díaz Ayuso funcionoulle o marco e o contido que se lle deu: liberdade de poder ir ao bar para tomar cervexas –a dereita– en tempos de confinamentos derivados da pandemia da Covid-19 –que eran estabelecidos pola esquerda por estar a ostentar o Goberno do estado español–. O marco xerouse e o contido asociado á dicotomía ideolóxica tamén. Lakoff explica que a xente non vota en función dos seus intereses persoais, senón en función das súas ideas Con relación a esta cuestión, Lakoff explica que a xente non vota en función dos seus intereses persoais, senón en función das súas ideas. Aínda que, moitas veces, as ideas van en contra dos seus intereses persoais. As ideas confórmanas os marcos. Os marcos mentais creados, traballados e lanzados desde os potentes xeradores de opinión que son a esfera mediática española deron como resultado un mapa tinguido de azul por mor das eleccións autonómicas. A resposta á pregunta recorrente sobre como pasou é fácil: a explicada en liñas anteriores. A xeración de certos marcos mentais condicionou as ideas base que unha boa parte do electorado utilizou para decidir o seu voto ou, noutros casos, para non ir votar. Uns marcos mentais atrapados polo enfrontamento nun debate centrado en cuestións estatais: lei de igualdade, o falso problema da ocupación ou a reacción a Pedro Sánchez. Así pois, como é habitual, os grandes gañadores na creación dos marcos atópanse á dereita do eixo mentres que a esquerda –en xeral– resígnase a ir a rebufo investindo –ou perdendo– tempo e capacidade de xerar marcos mentres entra nos debates que a dereita propón e que non fan outra cousa que alimentar a súa posición destacada na grella electoral. Novos marcos para o debate Un dos principais marcos mentais para as eleccións xerais do 23 de xullo xa se lanzou, e lanzouse desde os convocantes das eleccións: ou PSOE ou a extrema dereita, argumentado cos resultados dos últimos comicios onde a extrema dereita é clave para a formación de diferentes gobernos. Que realmente vén ser: dereita ou esquerda, PP ou PSOE. Curioso estabelecemento de marcos e de asimilación de conceptos a cada un deles. Hai pouco menos dunha década a dicotomía sería: bipartidismo ou multipartidismo, partidos tradicionais ou novos partidos. Agora o marco reconstrúe a idea bipartidista para combater a unha extrema dereita que xa está dentro. A esquerda debe, desde xa, deixar de seguir os marcos impostos e investir esforzos en xerar alternativos a partir da recuperación de conceptos que historicamente lle foron propios e que agora están en mans da dereita. Este traballo non só ten como horizonte as eleccións, senón tamén xerar ideas que vaian en consonancia cos intereses de cada unha de nós. Ideas que constrúan sociedades e comunidades para ser vividas, agora si, en liberdade.