"Não vou aceitar intimidações" por parte do Tribunal Superior Eleitoral (TSE). "Vou continuar exercendo meu direito de cidadão, de liberdade de expressão, de criticar, de ouvir, e atender, acima de tudo, a vontade popular", manifestaba nas últimas horas o presidente do Brasil, Jair Bolsonaro. Declaracións que, paradoxalmente, chegan menos dunha semana despois de o Brasil atinxir en 2020 a súa peor puntuación no Ranking Global de Liberdade de Expresión elaborado anualmente pola ONG Artigo 19 (86º posto).
Falta de transparencia, ataques a xornalistas, diseminación de noticias falsas e trabas no acceso á información pública por parte do Goberno brasileiro ─tendencia acentuada durante a pandemia─ explican esta clasificación para Artigo 19. En total, cuantificou en 1.682 as declaracións falsas ou enganosas de Bolsonaro en 2020.
Mais onde nace o enfrontamento institucional entre o presidente e o TSE? Bolsonaro leva tempo insistindo en dúas hipóteses: unha, que se está a xestar unha fraude electoral na súa contra de cara ás próximas presidenciais, previstas para outubro de 2022; e dúas, que en 2018 puido gañar na primeira volta dos comicios de non ser por unha serie de irregularidades. En concreto, deita dúbidas sobre o sistema de voto electrónico existente no Brasil.
Voto electrónico
O presidente brasileiro é o enésimo mandatario en axitar a bandeira da fraude electoral tras o facer, entre outros, Donald Tump nos EUA ou Keiko Fujiori no Perú. Bolsonaro intensificou a campaña desde a rehabilitación dos dereitos políticos do expresidente Luiz Inácio Lula da Silva, que non deixa de medrar nas enquisas. De acordo coa última de Datafolha, o hipotético candidato do Partido dos Trabalhadores (PT, socialdemócrata) vencería en primeira volta con 58% dos votos, fronte a 31% do ultradereitista.
Antes as continuas acusacións sen probas (prometera mostralas na pasada quinta feira durante un live de Facebook, mais finalmente recuou e recoñeceu que non hai "como se comprovar que as eleições não foram ou foram fraudadas"), o TSE decidiu na segunda feira pedir ao Supremo Tribunal Federal (STF) investigar os "relatos e declarações sem comprovação de fraudes no sistema eletrônico de votação com potenciais ataques à democracia".
Un día antes, o domingo, miles de persoas manifestáranse en São Paulo, Rio de Janeiro, Brasília e outras cidades do país en apoio a Bolsonaro e ás súas denuncias; e á reivindicación de que se imprima un xustificante do voto para que se poidan recontar de forma física.
E un día despois, na terza feira, Bolsonaro reaccionou coa apelación á "liberdade de expressão" e a advertencia de que non se deixará "intimidar". Neste sentido, o principal portal de noticias do Brasil, UOL, advertía esta 4 de agosto nun editorial que a investigación aberta podería levar á inelexibilidade do actual presidente brasileiro nas eleccións de 2022 en caso de condena por delitos como fraude, conduta prohibida, propaganda improvisada ou abuso de poder político e económico.
O presidente do STF, Luiz Fux, e outros maxistrados avogan por un entendemento con Bolsonaro. Mais a maioría considera que a súa intención é crear un ambiente de incerteza e de sospeita de cara ás eleccións a medida que cae nas enquisas fronte a Lula.
A respecto das manifestacións do domingo, Bolsonaro dixo sentirse "orgulhoso" nun vídeo nas redes. "Sem eleições limpas e democráticas, não haverá eleições. Nós mais que exigimos juntos ─porque vocês são de fato o nosso Exército─ fazer com que a vontade popular seja expressada na contagem pública dos votos".
Futuro de América Latina
Esas alegorías militaristas son unha constante no discurso do capitán ─retirado─ Bolsonaro. Sobre esta e outras cuestións reflexiona o sociólogo brasileiro Emir Sader nun artigo publicado na fin de semana no dixital Brasil 247. Nel alerta ante a posibilidade de "algum novo tipo de golpe, como preconiza Bolsonaro", que impida a "vitória do Lula e o retorno da democracia no Brasil".
Para Sader, o que aconteza nos comicios brasileiros definirá tamén o futuro de América Latina, tal e como o golpe de 1964 fixo proliferar ditaduras militares e a derrota de movementos de esquerda, "do qual o continente saiu, a duras penas, não sem deixar feridas, recentemente". Ou tal e como o impeachment en 2016 á expresidenta Dilma Roussef ─que Sader cualifica tamén de "golpe"─ "rompeu com a democracia no Brasil, promoveu a pior catástrofe que o país já viveu e apontou, ao mesmo tempo, para vias similares" na Arxentina ou en Bolivia.
"As eleições brasileiras definirão a que via o Brasil se somará. À da retomada da democratização ou a da consolidação do autoritarismo", reflexiona.
Reunión cunha líder da ultradereita alemá
O presidente da CPI (Comissão Parlamentar de Inquérito) da Covid no Senado brasileiro, Omar Aziz criticou a reunión de Bolsonaro coa deputada alemá Beatrix von Storch, vicepresidenta do partido de ultradereita Alternativa por Alemaña (AfD). Storch, que en 2018 foi investigada por incitar o odio contra as persoas de confesión musulmá, ademais é neta de Lutz Graf Schwerin von Krosigk, ministro de Economía durante o nazismo.
"Não podemos permitir isso. Nazismo não. Nós somos solidários ao povo judeu que sofreu com o holocausto, e a todos aqueles valorosos membros do Exército Brasileiro que morreram na Segunda Guerra Mundial para salvar o mundo do nazifascismo", declarou Aziz, membro do Partido Social Democrático (centrodereita).
A cita non figuraba na axenda oficial de Bolsonaro. Este argumentou que Storch non pode ser discriminada polo pasado de seu avó.
