A Galiza Ignorada

Exeria, a viaxeira galega do século IV

Fai parte daquela xeración de ouro que alumeou o espertar cultural galego nas centurias do baixo Imperio. Os diarios de Exeria achégannos unha visión case única do mundo naquel tempo de mudanza e preséntanos unha muller libre e culta, impugnado o papel que aquela sociedade lle tiña reservada ás do seu xénero. A escritora viaxeira e rebelde é a expresión dunha Galiza que camiñaba pola rota do progreso. Eis un extracto da peza, publicada no número 322 de Sermos Galiza.

1

1É un dos grandes vultos daquela xeración de xigantes que impulsaron o noso espertar cultural nos albores da Idade Antiga. Primeiro, Prisciliano, á cabeza dun grande movemento popular que apostaba por un cristianismo desligado do poder, axeitado á realidade do país, comprometido cos sectores máis desfavorecidos, significado coa causa das mulleres e que morreu decapitado en Treveris no 385. Despois Paulo Orosio, o grande historiador occidental dos séculos IV e V, autor da primeira crónica universal de orientación cristiá, amigo e discípulo de Agostiño de Hipona e de Xerónimo Estridón e un dos máis influentes intelectuais europeos. Tamén Idacio, o galego da Limia e bispo de Chaves, martelo de priscilianistas, inimigo dos suevos asentados na Galiza e escritor da máis importante historia da península dos tempos iniciais da Idade Media. E por suposto, os Avitos, aqueles monxes viaxeiros de Braga e Baquiario, o pensador exiliado, a viaxar Occidente, África e Oriente para erguer o monacato e sempre Exeria.

O desenvolvemento cultural de Galiza nas centurias finais da Idade Antiga obrigan a unha revisión do papel do noso país naquel tempo histórico. A floración dunha xeración de intelectuais nados e formados na Galiza como a que vimos de referir só se explica nun contexto de relativo progreso material, favorecido no caso galaico pola crise que se abre no imperio romano á volta do século III. As consecuencias desta convulsión serán desiguais no imperio até o punto de que unha parte da historiografía está a revisar a tradicional visión negativa do momento, sinalando a dinámica positiva que se constata naquelas zonas máis desligadas do centro. A debilidade do poder central provocou toda unha serie de transformacións estruturais con consecuencias positivas para o conxunto da área galega, da que son unha expresión o maior espallamento das “villae” e a súa nova función como centros económicos non orientados cara á exportación, cunha tendencia a iren criando o seu propio espazo xurisdicional, que se vai evadindo do control imperial, e a gañaren independencia.

A biografía de Exeria segue a estar chea de sombras. A información que nos achega na súa propia obra e particularmente os escritos do século VII de Valerio do Bierzo sitúan o seu lugar de nacemento e residencia “nas ribeiras máis afastadas do océano occidental”, aceitando a maioría da historiografía a súa orixe galega. As dificultades de orde económica que implicaba realizar unha viaxe como a narrada e os dados da súa propia man fornecidos na crónica deixan poucas dúbidas da súa pertenza á oligarquía da época. Viaxa acompañada dun séquito propio, desprázase con medios de trasporte custosos como o barco, o carro, o cabalo, emprega o cursus publicus, isto é, a rede de transporte oficial do imperio, e é recibida polos bispos e gobernadores dos lugares que visita. A maior parte dos autores considérana como membro dunha comunidade relixiosa, acudindo aos escritos de Valerio do Bierzo e ao tratamento de irmás empregado para as destinatarias dos seus escritos. Porén, unha parte da historiografía nega a súa condición de monxa, argumentando a súa liberdade para facer unha peregrinación tan longa e para trocar os seus plans durante a viaxe e o alto custo do seu peregrinar.

[Podes ler a peza íntegra no número 322 de Sermos Galiza, á venda na loxa e nos quiosques]

Máis en Información do Reino
Comentarios