Cumpre a súa función o canon eólico de Galicia?

A xeración de enerxía renovable experimentou un progreso significativo aínda que non é uniforme. Apenas catro comunidades autónomas avanzaron de xeito pioneiro nos noventa cara á produción de enerxía chamada limpa, nomeadamente a eólica, como son Castela A Mancha, Castela e León, Andalucía e Galicia. En todas se desenvolveu un modelo propio, que non é uniforme nin no deseño, nin no marco normativo nin tampouco na contribución económica elixida para corrixir as externalidades. A produción de enerxía eólica é menos prexudicial para o medio ambiente que o uso das enerxías fósiles, mais non é neutra nin inofensiva, o que xustifica o seu gravame. Neste senso, Galicia foi pioneira á hora de exixir un canon eólico que grave o impacto ambiental que producen os aeroxeradores, despois fixérono tamén Castela A Mancha e Castela e León, aínda que con diferenzas importantes que se concretan en tratamentos e recadación diferenciada, unha fenda que pode ampliarse no futuro máis inmediato se non se modifica a normativa vixente. Un tributo propio A Lei 8/2009, de 22 de decembro, pola que se regula o aproveitamento eólico en Galicia, creou o canon eólico e o Fondo de Compensación Ambiental. O canon defínese como un tributo propio da comunidade autónoma de Galicia que grava a xeración de afeccións e impactos ambientais adversos sobre o medio natural e, polo tanto, sobre o territorio, que se producen pola instalación de bens afectos á produción de enerxía eólica situados no seu territorio. Esta prestación patrimonial de dereito público e natureza extrafiscal real dispón tamén que os ingresos derivados do canon son finalistas e han de afectarse á conservación, reposición e restauración do medio ambiente así como a actuacións de compensación e reequilibrio ambiental e territorial dos que serán principais beneficiarios –polo menos de dereito, non sempre de feito– os concellos afectados pola implantación dos parques eólicos e polas instalacións de evacuación dos mesmos. Así mesmo, será beneficiaria "a sociedade no seu conxunto a través das actividades que a administración autonómica promova dirixidas ao incremento da eficiencia no aproveitamento dos recursos enerxéticos renovables, a sustentabilidade, a biodiversidade do uso recreativo e educativo dos recursos naturais de Galicia, que serán xestionados a través do Fondo de Compensación Ambiental". A norma está clara, que cumpra o seu fin non tanto. Vexamos por que. O cálculo da cota tributaria determínase a partir da aplicación á base impoñible dos tipos de gravame unitarios anuais, dos que están exentos os parques con menos de catro aeroxeradores –non ocorre o mesmo en Castela e León, onde tributan todos, e en Castela A Mancha que o fan a partir do segundo–. Nos tramos seguintes a tributación escálase en tres chanzos progresivos que oscilan entre os 2.300 euros por unidade até os 5.900 euros a partir de quince turbinas. Un 15% dos parques fica fóra do gravame, unha cifra que pode medrar a medida que se realicen as repotenciacións Esta definición deixa fóra de gravame unha porcentaxe de parques próxima ao 15%, mais esa cifra pode medrar significativamente a medida que se realicen as repotenciacións dos parques existentes ou a creación de novos. Isto suporá unha substitución total ou parcial dos xeradores actuais por outros de maior potencia e dimensión, o que vai dar lugar a unha redución efectiva das unidades instaladas, mais non do impacto visual e acústico que se xera pola maior dimensión e ruído, o que se premia á súa vez cunha bonificación que resulta de multiplicar por dez o número de unidades de aeroxeradores reducidos. Non ten sentido, na medida en que aínda con menos muíños, a contaminación por volume e dimensión é maior. Compensación ambiental Mención á parte require o Fondo de Compensación Ambiental que, sen dubidar de que cumpra coa súa función, require dunha maior transparencia que permita á sociedade trazar o destino final dos recursos, segundo indica o propio mandato normativo do ano 2009. Así, pois, é evidente que o canon eólico contribúe só en parte a internalizar as externalidades que producen os xeradores eólicos e incumpre parcialmente o principio de que quen contamina paga, polo que a súa normativa debe reformularse. Cómpre comezar por definir axeitadamente as externalidades que se producen, incorporar o alcance espacial do dano ambiental e asignar responsabilidades de xeito correcto para aproveitar o dobre dividendo que se consigue, por unha banda, coa mellora ambiental, mais tamén cos avances no benestar xeradas polo uso destes ingresos.