O problema das débedas soberanas na Eurozona

Entre os maiores impactos provocados na eurozona polas políticas de austeridade está o de que se disparasen as débedas soberanas. Así quedou sinalado en análises anteriores neste mesmo diario. Un impacto que, co gallo da pandemia e a guerra en Ucraína, se estendería practicamente a todos os Estados con valores (2022) descoñecidos dende facía moitas décadas (Portugal: 120,1% do PIB, Italia: 147,3%, Irlanda: 49%, Grecia: 178,2%, España: 115,6%, Francia: 113,4%, Alamana: 66,6%, Austria: 81,3%, Finlandia: 70,8%, Países Baixos: 49%). Hoxe en día moi poucos cumpren o obxectivo -PDE- de ter unha débeda non superior ao 60% do PIB. Para mellor entender o problema das débedas soberanas hai que saber que non estamos diante dun asunto conxuntural senón estrutural que vén de moitos anos atrás, exactamente de finais dos anos oitenta do século pasado cando a maioría dos gobernos occidentais puxeron en marcha contrarreformas fiscais –que beneficiaban as rendas altas– ao tempo que acudían ao endebedamento para cubrir a caída dos ingresos tributarios. Uns desequilibrios fiscais que, co gallo da crise bancaria (2007), se agudizarían polo incremento no gasto público que supuxeron os rescates –preto de medio billón de euros: 5% do PIB– e a posta en marcha de estabilizadores sociais cos que os gobernos da eurozona buscaban calmar o descontento social. Medidas que levarían a que se incrementasen os déficits ee as débedas públicas (70% do PIB no 2006, 80% no 2009 de media na eurozona). A gran recesión Contra toda lóxica nunha situación recesiva, a Comisión Europea, baixo o liderado alemán, impuxo en toda a eurozona a chamada "estratexia de choque" (2010) que levaría a que o que empezou sendo unha crise bancaria se convertese nunha gran recesión e a que se disparasen, aínda máis, as débedas públicas e privadas, moi especialmente nos Estados periféricos (PIIGS). Hai que lembrar que esta estratexia imposta polas autoridades europeas tiña como obxectivo central salvar a gran banca europea que durante a burbulla inmobiliaria asumirá riscos suicidas, polo que se atopaba nunha situación de máximo perigo por mor dunha exposición media superior ao 20% do PIB –con Irlanda: 43%, Francia: 37%, Países Baixos: 33% e Portugal: 31% no extremo superior–. A Comisión Europea impuxo en toda a eurozona a estratexia de choque que levaría unha gran recesión Esta estratexia de choque, baseada na aplicación de rexos plans de austeridade, provocaría que as economías da eurozona se deprimisen aínda máis, seguisen caendo os ingresos públicos comprimindo a demanda, se incrementasen algúns gastos sociais (desemprego) e continuasen medrando as débedas (82% no PIB en 2010, 90% en 2012, 93,5% en 2015, 94,5% en 2020). Un crecemento ao que tamén contribuíron os principios monetarios da eurozona e moi en concreto a existencia dunha moeda única (euro) e dun banco central (BCE) quen, por mandato estatutario, non pode actuar como prestamista en primeira instancia. Unha moeda incontrolábel Velaí o maior problema que teñen coa débeda os Estados da eurozona e moi especialmente os maiores debedores (Grecia, Italia, Portugal, España, Francia...): as súas débedas públicas son nunha moeda (euro) que eles non controlan. Ao escapar ao seu control non poden modificar o tipo de cambio para, por caso, mellorar a súa balanza por conta corrente e corrixir así os seus déficits. Os países europeos gastan en base ás reservas dos seus bancos nacionais, pero tales reservas son en euros, que teñen que pedir prestados a un Banco Central Europeo que por estatutos ten prohibido financiar directamente os Estados: o BCE merca títulos da débeda dos países europeos ás entidades privadas (bancos, fondos de pensións, fondos de investimento, mutuas..) no mercado secundario da débeda. Isto supón que, para o seu financiamento, os Estados da eurozona dependen de tales entidades privadas, que aproveitan a situación para manipular o prezo dos préstamos. Por caso, mentres o BCE lles prestaba a un 1%, estas esixíanlle aos Estados europeos periféricos un 4%, un 5% e incluso un 12%. Unha práctica que non cambiou cos eurobonos, FEEF (Fondo Europeo de Estabilización Financeira), creados para financiar parcialmente aos Estados pero que non foron quen de impedir que se disparasen as débedas soberanas principalmente por mor dos elevados servizos da débeda que os Estados se ven obrigados a pagar as entidades privadas (e non por que vivan por riba das súas posibilidades). Por caso, entre 1995 e 2020 o 96,7% do aumento da débeda na eurozona debeuse ao pago de xuros. E agora por se houbese poucos problemas, o BCE, como estratexia contra a inflación, sobe os tipos.