A pesca, "non prioritaria": Unha ordenación marítima de costas á realidade galega

O pasado 25 de xuño rematou o prazo para presentar alegacións, na fase de consultas previas, ao novo Plan de Ordenación do Espazo Marítimo (POEM) impulsado polo Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico (Miteco). No que concirne á Galiza, cuxas augas son recollidas dentro da demarcación "noratlántica" —incluíndo o territorio mariño de Asturies, Cantabria e Euskadi—, a proposta está a suscitar a polémica por "excluír" os intereses económicos e ecolóxicos do país. O POEM estabelece sete zonas de uso prioritario para diferentes actividades: a protección da biodiversidade, a extracción de áridos para a protección costeira, a protección do patrimonio cultural, o I+D+i —investigación, desenvolvemento e innovación—, a Defensa Nacional, a navegación e a enerxía eólica mariña. Salienta a non delimitación de zonas prioritarias para a pesca, unha das actividades con maior peso na economía galega. "O sector pesqueiro é na Galiza maior que no conxunto do Estado, e tamén superior que en moitos países europeos", afirma, en conversa con Nós Diario, o economista e responsábel do grupo de investigación de Economía Pesqueira e Recursos Naturais da Universidade de Santiago de Compostela (USC), Gonzalo Rodríguez. Neste senso, sostén que "só a parte extractiva" se aproxima a 1% do Produto Interior Bruto (PIB) do país. "Sumando toda a industria relacionada [conserveiras, fabricación de produtos procesados, etc.], supón perto de 6%, e se incluímos a actividade dos estaleiros, aínda máis", engade. A frota galega veríase prexudicada de se aprobar o POEM presentado Na proposta do Miteco non se menciona entre os principais obxectivos o propio mantemento do sector pesqueiro. Así o advirte a organización de produtores Pescagalicia-Arpega-O Barco, a cuxo documento de alegacións tivo acceso este xornal. "As nosas asociacións amósanse sorprendidas do trato discriminatorio e do total solapamento da pesca en relación a outros sectores, e a falta de rigor no tocante a datos vencellados coa actividade pesqueira [...], a todas luces insuficientes para concretar posíbeis afectacións á pesca", censuran. Gozar de zonas de uso prioritario, inciden, "daría seguridade xurídica" ao sector, nunha costa, a galega, que conta con "máis de 80 caladoiros de pesca" que, no suposto de seren ocupados por outras actividades, deixaría a frota do país sen posibilidades de se desprazar a outros espazos, xa que a demarcación noratlántica ten "unha escasa extensión". "Unha conclusión que podemos tirar do POEM é que nos ignora. Non ten en conta a importancia dos nosos recursos, tanto a nivel produtivo coa pesca como pola biodiversidade presente nos nosos ecosistemas. Permite arrasar os caladoiros, mais non toca as zonas onde prevén facer manobras militares", lamenta Xaquín Rubido, presidente da Plataforma en Defensa da Ría de Arousa (PDRA), que tamén presentou unha batería de alegacións contra este texto, ao considerar que "non tivo en conta nin os colectivos ecoloxistas, nin o sector da pesca, nin a sociedade civil galega". Rubido considera o POEM "unha aldraxe a este país" que artella unha ordenación do espazo marítimo "con base nos intereses do gran capital" e de "industrias foráneas que nin son galegas nin van deixar riqueza aquí". "Coa pesca non falamos só en termos económicos, xa que é un dos sectores máis desenvoltos na Galiza, senón tamén de soberanía alimentaria. De cara ao futuro vai ser moito máis complicado e caro acceder a novos caladoiros porque outros países quererán controlar os recursos. Temos unhas rías extraordinariamente produtivas e merecen unha análise detallada para ver os posíbeis impactos e garantir o seu mantemento, porque estamos a producir algo tan básico e prioritario como son os alimentos", insiste Gonzalo Rodríguez. Tamén o BNG alegou contra o POEM, ao entender a deputada Rosana Pérez que "non avalía as particularidades da costa galega a nivel ambiental, de recursos mariños e de actividade pesqueira", xa que se refire ao ámbito da pesca estatal "sen recoller a singularidade do sector na Galiza". "O documento tampouco recolle os efectos sobre o leito e especies de fondo, nin respecta as competencias exclusivas sobre o sector pesqueiro e marisqueiro porque unicamente se cingue á Lei de Pesca do Estado", engadiu. As aves mariñas, en perigo O POEM non valora o posíbel impacto das zonas de uso prioritario para a eólica mariña sobre a pesca, e o documento unicamente reflicte que "dentro do posíbel se evita a interferencia ás zonas con maior esforzo pesqueiro". E non só a biodiversidade mariña se vería afectada por esta e outras actividades: o Miteco, segundo denuncia a Sociedade Galega de Ornitoloxía (SGO), que se sumou ás alegacións contra este texto, non ten en consideración o fluxo de aves migratorias, que durante os meses da primavera de 2021 foron máis de medio millón en Estaca de Bares —contabilizadas por esta organización só nas horas de luz—. "Iso é só a punta do iceberg, é como pórse a contar o paso dos vehículos no punto máis transitado dunha autoestrada. No resto da costa é moi probábel que a migración sexa igual de intensa, mais non está documentado", explica o secretario da SGO, Sergio París. A este respecto, insta o Ministerio a estabelecer as zonas de uso prioritario para actividades como a eólica mariña "con base en estudos reais" por un "principio de precaución", xa que polos espazos delimitados para a produción enerxética pasarían "ducias de especies de aves mariñas", algunhas delas "das máis ameazadas de Europa". O plan non valora o impacto sobre a biodiversidade mariña e as aves migratorias "Somos un territorio de paso, e as aves que atravesan Estaca de Bares —considerada Zona de Especial Protección para as Aves (ZEPA)— logo van por Fisterra e seguen cara a abaixo. A eólica mariña pode converterse no 'crime perfecto', porque o mar arrastra os cadáveres e non quedan probas do 'delito'", cuestiona Serafín González Prieto, presidente da Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN), que se sumou ás alegacións presentadas pola SGO. Na mesma liña, critica que se declaren zonas prioritarias para diferentes actividades "sen ter delimitado os espazos de maior importancia ambiental, sobre todo na beiramar galega". "Tamén vai ser un problema terríbel para a pesca", incide, e argumenta que a eólica mariña, xa desenvolta noutros países europeos, non se pode instalar na Galiza sen facer "estudos previos", xa que "aquí temos unhas condicións moi diferentes". A eólica mariña, o futuro dos estaleiros ferroláns? Precisamente a finais do pasado mes a Xunta remitía ao Goberno estatal a súa proposta dun Pacto de Estado por Ferrol, entre cuxos obxectivos salienta a conversión industrial da comarca de Ferrolterra nun polo enerxético de fabricación de infraestruturas para a eólica mariña. Para o economista Gonzalo Rodríguez, esta iniciativa ten un "percorrido limitado" que só podería xerar beneficios a curto prazo: "A aposta pola eólica mariña comezou en cidades como Bremen —Alemaña— na década de 1980, cando se produciu a crise no naval e reconverteu os estaleiros para esta actividade. Aquí podemos ter unha fase intermedia de captación de demanda temporal, antes de que marche a países de baixos custos, mais non ten ese valor engadido de ser pioneiros e liderar a industria. Non serve como unha estratexia definitiva para o sector", esgrime.