Actividade pesqueira e turismo responsable ao carón do mar

A perda de peso específico das actividades do sector primario na economía dos espazos rurais foi acompañada en España da localización nestes espazos de actividades industriais e terciarias, e dun interese cada vez maior polo turismo. Neste contexto, as actividades pesqueiras son unha oportunidade para contribuír a desenvolver un turismo responsable pola forte vinculación da pesca artesanal co turismo, impulsada principalmente pola diminución dos ingresos xerados pola pesca, a loita para reducir o esforzo pesqueiro, e a conseguinte busca de alternativas de diversificación económica dos pescadores. Deste xeito, destaca a aposta de numerosas rexións –non especializadas en turismo– por un desenvolvemento desta modalidade de turismo rural-natural como ferramenta para favorecer a diversificación económica rexional. Nas últimas décadas, a proliferación das actividades de turismo mariñeiro en Galicia está estreitamente vinculada tanto á existencia de subvencións do Fondo Europeo de Pesca, destinadas á diversificación económica e ao desenvolvemento sustentable das comunidades costeiras, como ao decidido apoio do Goberno rexional a estas actividades, por outra. Turismo mariñeiro A Lei galega de pesca dedica un capítulo específico a esta modalidade turística, que engloba non só actividades en embarcacións de pesca, senón tamén rutas guiadas e actividades gastronómicas dirixidas á promoción do consumo de produtos procedentes da pesca, marisqueo e acuicultura. E os plans e estratexias reitoras do turismo no último decenio en Galicia consideran o turismo mariñeiro como un dos segmentos prioritarios, como sucede no caso do Plan Integral de Turismo de Galicia, ou da Estratexia do Turismo de Galicia 2020. O desenvolvemento en Europa do pesca-turismo ten as súas orixes en Italia, onde se incorpora á lexislación xa dende as últimas décadas do século XX, caracterizado por unha variada funcionalidade: económica, social, cultural e medioambiental. O turismo mariñeiro debería permitir diversificar e complementar os ingresos dos profesionais do mar, xerar novas oportunidades de emprego, diminuír a presión sobre os recursos pesqueiros, e concienciar tanto a profesionais como aos turistas da necesidade de preservar o medio ambiente costeiro. O turismo pesqueiro ten como dificultades a falta de experiencia e de seguimento das iniciativas xa iniciadas. O turismo mariñeiro incorpora en xeral elementos de educación e concienciación medioambiental, e polo tanto ten contribuído a transformar as actitudes e valores das partes involucradas, tanto da sociedade local como do propio sector pesqueiro e dos visitantes. Isto é evidente tanto desde a perspectiva da sustentabilidade do sector pesqueiro –pola concienciación ambiental das partes e a valorización dos oficios vencellados ao mar–, como da sustentabilidade do modelo de turismo litoral, ao complementar a oferta de sol e praia con novos produtos turísticos relacionados coa pesca, o patrimonio marítimo, e a presenza da muller no sector. Pese aos interesantes resultados de moitas iniciativas de turismo pesqueiro, hai unha grave ausencia de datos que permitan avaliar dun xeito rigoroso o seu impacto nas comunidades locais, e polo tanto tampouco deseñar con garantías estratexias de desenvolvemento do Turismo Pesqueiro a escalas rexional e local. Entre as principais dificultades para a implantación e difusión do turismo pesqueiro están a falta de experiencia e capacitación previa dos pescadores en actividades turísticas, a distribución irregular e a falta de seguimento das iniciativas xa iniciadas, a inseguridade xurídica ou o carácter limitado dos estímulos económicos exóxenos. Deste xeito, a súa potencialidade é subestimada polo sector pesqueiro debido á ausencia de formación específica en turismo, a súa menor rendibilidade en relación á pesca e ao avellentamento do sector da pesca artesanal. Oficio e saber Non hai que esquecer que, desde o punto de vista normativo, a actividade queda restrinxida ás actividades desenvolvidas por profesionais do sector pesqueiro, e polas súas familias, como complemento ou como alternativa á actividade pesqueira ou acuícola principal. Polo tanto, converter aos pescadores en anfitrións das súas propias embarcacións, e en guías turísticos a tempo parcial, é una tarefa complexa que esixe unha reflexión previa sobre a oportunidade de realizar este camiño, a maneira, o ritmo e os obxectivos esperados. Este proceso, de realizarse, debe ser dirixido e coordinado polas organizacións pesqueiras, que deben aprender sobre como compatibilizar turismo e a pesca profesional de maneira que os profesionais do sector se interesen nestas actividades, que favorecen a transmisión dos oficios e saberes tradicionais e do patrimonio cultural pesqueiro en xeral.