O financiamento dos concellos

A proximidade das vindeiras eleccións municipais supón unha boa ocasión para reflexionar sobre o financiamento dos concellos e as insuficiencias deste. Fináncianse a través de distintas fontes: os impostos municipais, como o Imposto de Bens Inmobles, o Imposto de Actividades Económicas ou o Imposto sobre Vehículos de Tracción Mecánica; tamén poden establecer taxas pola prestación de servizos públicos como a recollida de lixo ou o abastecemento de auga, así como prezos públicos polo uso de instalacións deportivas ou culturais. A Xunta de Galiza ten a competencia de transferir recursos financeiros aos municipios para garantir o cumprimento das súas competencias e os concellos mesmo poden recorrer ao financiamento externo a través de préstamos e emisión de bonos. Nesta análise, debido á súa importancia, centrarémonos nas transferencias que reciben da Participación nos Ingresos do Estado (PIE). A Lei reguladora das Facendas Locais, no seu texto refundido en 2004, é a base do sistema de financiamento local e regula o reparto da PIE. Deixando a un lado os municipios turísticos, atopamos dous modelos segundo o concello. Reparto da PIE As capitais de provincia, de comunidade ou con máis de 75.000 habitantes fináncianse mediante a cesión de tributos do Estado (IRPF, IVE e Impostos especiais), ao que se engade un Fondo Complementario de Financiamento. Tomando os datos de entregas a conta para o presente 2023 do Ministerio de Facenda e os datos de poboación recollidos polo INE na revisión do padrón, a 1 de xaneiro de 2022, podemos obter o financiamento por habitante destes concellos. Así Barcelona e Madrid encabezan a clasificación, con 860 e 627 euros por habitante cada unha. Segue Sevilla con 578 e Valencia con 559. As cidades galegas neste modelo sitúanse no rango que vai entre os 364 euros per cápita da Coruña e os 288 de Pontevedra. Queda clara a discriminación que sofren con respecto a estas cidades: Barcelona e Madrid reciben entre 3 e 2,2 veces máis por cidadán que Pontevedra. Segundo o tramo de poboación no que estean os concellos, discrimínanse primando aqueles con maior número de habitantes. O resto de concellos fináncianse mediante o modelo de variábeis. Da PIE que reciben, o 25% é a partes iguais en función do esforzo fiscal medio do concello e da súa capacidade tributaria, e o 75% restante en función da súa poboación. Baixo o argumento de que os concellos con máis poboados teñen que prestar máis servizos, esta poboación pondérase por un factor multiplicador. Este factor é de 1 para os concellos de até 5.000 habitantes, e increméntase progresivamente até o 1,4 para os de máis de 50.000. É dicir, discrimínanse os concellos segundo o tramo de poboación no que estean, primando a aqueles con maior número de habitantes. No caso galego, son 201 os concellos de até 5.000 habitantes. Isto é, 2 de cada 3 concellos galegos reciben a menor contía en base á súa poboación e só Ferrol se sitúa no tramo con maior coeficiente. O reparto non é neutro en canto ao modelo de vertebración do territorio que fomenta, primando as grandes concentracións de poboación, nin tampouco o é a nivel territorial, onde a Comunidade de Madrid, co peso que supón nela a capital e as grandes aglomeracións urbanas que a forman, recibe a maior parte. Desta discriminación tense feito eco en varias veces o nacionalismo, mais non só, tamén a Fegamp ten alertado desta situación: "Na última entrega a conta da PIE correspondente a 2015 os municipios da nosa Comunidade percibiron o 5% do montante total a pesar de contar co 6,26% da poboación, discriminación que se leva producindo ano tras ano dende o inicio deste novo modelo". (Por un novo financiamento local. Fegamp. 2015). Outras realidades Todo o sinalado é referido ás comunidades de Réxime Común. Outro conto sería dispoñermos dun sistema de concerto, como o Euskadi ou Nafarroa, que posibilitaría que fose o noso país quen asigne os ingresos fiscais entre os concellos galegos. Isto permitiría, dunha banda, incrementar os recursos, e doutra, aplicar criterios de reparto acordes á realidade local galega, de xeito que se tivesen en conta factores como a dispersión ou o avellentamento. Polo tanto, ademais de discriminatorio, o actual sistema supón un deseño alleo a Galiza, xa que a relación establécese en exclusiva entre a Administración central do Estado e os concellos, na cal o Goberno galego non ten ningunha capacidade de decisión. Mesmo sen ter un sistema de concerto, sería posíbel e desexábel modificar os criterios de reparto da PIE, así como a integración plena da transferencia da PIE nos orzamentos da Xunta de Galiza para adaptalos as nosas necesidades.