Economía en outono: clima, inflación, desigualdade

A calor e a seca evidenciaron que o quecemento global non é só un problema ecolóxico: dificultades do transporte no Rin; diminución da produción de cereais, froita e hortalizas; alzas nas primas de seguros; paralización de ENCE-Pontevedra. Economía é ecoloxía, o sistema económico é un subsistema do sistema Terra. Hai medio século Os límites do crecemento do Club de Roma concluíu que non é posíbel o crecemento ilimitado nun planeta finito e augurou un punto de inflexión nestes anos 20. En Nós Diario Xosé Veiras, Observatorio Galego de Acción Climática, resume a política enerxética necesaria: desfosilización, substitución por renovábeis e redución do consumo nun 50%. No xornal El País, Jorge Riechmann advirte “a crise enerxética nin é conxuntural nin ten solución ningunha que non implique vivir usando moita menos enerxía”. Macron proclama “a fin da abundancia de terras e de materiais, e da auga”. Non é coincidencia, é evidencia científica. Porén, o investimento en eficiencia enerxética nas edificacións non avanza á velocidade necesaria. Son as comunidades de propietarios as que deben solicitar as subvencións procedentes de fondos europeos. Serán os barrios máis ricos, que dispoñen de maior capital cultural e económico, os que se beneficien, agravando a desigualdade enerxética. A inflación erosiona salarios e pensións. O surto é anterior á guerra en Ucraína: até xaneiro, 6,1% no Estado español, 5,1% na zona euro e 6,9% nos Estados Unidos. Desde entón intensificouse. As causas son conxunturais, interrupción das cadeas globais de produción e distribución pola pandemia; de oferta, déficit de investimento do capital privado en enerxías renovábeis e semicondutores; de fixación oligopolista de prezos da enerxía; xeoestratéxicas, caída das exportacións de cereais e fertilizantes desde Rusia e Ucraína; e derivadas dos límites físicos, escaseza de materias primas, picos da enerxía. A mingua concéntrase nas rendas baixas. A terceira parte do gasto dos lares de menores ingresos vai a alimentación, vivenda e enerxía. Nos máis ricos, menos de 1 de cada 6 euros. Para a cuarta parte da poboación galega en risco de pobreza e exclusión social, inflación significa frío e privación de proteínas de calidade. As dificultades disolven o pensamento económico ortodoxo. Para a presidenta da Comisión Europea, Von der Leyen, “a subida vertixinosa do prezos está a pór de manifesto as limitacións do noso actual deseño do mercado enerxético”, admitindo que é unha construción artificial. Para ser eficiente, afirmamos, debería ser xestionado dun modo planificado e integral desde o sector público. A Comisión Europea estuda limitar o prezo da enerxía eléctrica de fontes renovábeis e suspender o mercado marxinalista. Emenda a Sánchez Galán, Iberdrola, que esixe “máis mercado e menos intervención”. Un mercado que manipula en beneficio propio, en 2021 foi o directivo mellor retribuído do IBEX-35 con 13,2 millóns de euros. O modo de produción capitalista, organización social da produción combinada coa propiedade privada dos medios de produción, concentra o valor na minoría posuidora. Mentres centos de millóns de persoas non poden manter os seus lares a unha temperatura axeitada, multiplícanse en todo o mundo os beneficios de petroleiras e eléctricas. A contradición exprésase en movementos sociais emerxentes: Don´t Pay UK (Non pagues, Reino Unido) na Gran Bretaña que chama a deixar de pagar a electricidade en novembro e Eólica así non! na Galiza, que apunta á propiedade e planificación social da enerxía e á preservación do territorio. Os límites son tamén sociais. A pandemia, o cese da actividade en moitos sectores e as rendas de substitución permitiron a millóns de traballadores gozar do tempo sen suxeición ao traballo asalariado. Algunhas, por primeira vez desde os 16 ou 17 anos, dispuxeron de vida para si mesmas. A resistencia á submisión ao traballo asalariado maniféstase na “gran renuncia” en Estados Unidos, na falta de persoal en numerosos sectores no Reino Unido, nas dificultades da hostalería e o transporte por estrada e aéreo para contratar. O fenómeno ten un límite, a necesidade de vender a propia forza de traballo para subsistir, mais parece anunciar un punto de inflexión na relación de forzas entre capital e traballo. O malestar no traballo reflíctese na convocatoria de folgas para esixir subas salariais. Para vencer a inflación, os bancos centrais elevan os tipos de xuro. O presidente da Reserva Federal estadounidense avisa que esa medida causará “algo de dor”; Macron, “sacrificios”. Límites ecolóxicos, inflación, desigualdade. Nos próximos meses enfrontaranse as esixencias ecolóxicas e as necesidades sociais: transición enerxética e ecolóxica, propiedade social e forte intervención pública, redistribución do valor e a renda á maioría social; coa inercia produtivista e a apropiación capitalista do valor socialmente producido. O conflito social determinará a distribución dos custos.