Crise climática (I). Non debemos seguir crecendo

O aumento de enerxía na atmosfera acelerará o ciclo da auga producindo fenómenos meteorolóxicos extremos cada vez máis frecuentes, “fenómenos extremos relacionados co nivel do mar que antes decorrían unha vez cada 100 anos poderían acontecer con periodicidade anual contra o final do século”. Acelerarase o desxeo nos polos, Grenlandia e glaciares. Nas cidades intensificaranse as ondas de calor. De o aumento acadar os 2ºC traspasarase un limiar crítico para a agricultura e a saúde. Os escenarios posíbeis O relatorio compara 5 escenarios no horizonte 2061-2100. No máis optimista, o incremento das temperaturas será de 1,4ºC (intervalo 1-1,8); no máis probábel de 2,7ºC (2,1-3,5) e no máis pesimista de 4,4ºC (3,3-5,7). Para mantérmonos dentro do escenario máis optimista é imprescindíbel reducir as emisións netas globais de CO2 á metade en 2035 e a cero en 2050. En 2020, no Estado español de cada 4 unidades de enerxía consumida, 3 proviñan de combustíbeis fósiles (48% do petróleo, 23% do gas natural, 4% do carbón); no conxunto do planeta, máis de oito de cada 10 unidades de enerxía emiten CO2 (31% petróleo, 27% carbón, 25% gas). Non debemos confundir enerxía eléctrica, onde a porcentaxe procedente de fontes renovábeis é alta, con enerxía total. A inmensa maioría dos automóbiles, camións e carriñas, autobuses, avións, caldeiras de calefacción e tractores queiman combustíbeis fósiles. Galiza e o Estado español son sociedades ricas, porén resulta difícil imaxinar que nun prazo de 14 anos eliminemos e substituamos a metade, e en 30 anos a totalidade, dos motores e caldeiras. Endesa merca carbón para a central térmica das Pontes en previsión dun inverno máis frío do habitual ou dunha nova suba do prezo do gas natural. A lección é que en países ricos, á primeira dificultade, recuamos na descarbonización. Como afrontarán a transición os países máis pobres? A temperatura media global aumentou, como consecuencia da emisión de gases de efecto invernadoiro, máis de 1 grao sobre a previa á revolución industrial Esta dificultade leva o IPCC a considerar máis probábel que as emisións non comezarán a reducirse até 2050 e que as cero emisións netas se acadarán en 2100. Neste escenario, 2,7ºC de suba máis probábel nun intervalo 2,1-3,5, a cantidade de enerxía concentrada na atmosfera será maior, intensificando a frecuencia e violencia dos fenómenos meteorolóxicos e provocando a superación do limiar de viabilidade agrícola en extensos territorios. Intensificaranse os conflitos polo acceso e a xestión da auga e as migracións de refuxiados climáticos. Este prognóstico suscita graves cuestións sobre a viabilidade do crecemento económico, a desigualdade e a capacidade do capitalismo e o libre mercado para superaren a crise ecolóxica e climática. Crecemento económico e equilibrio ecolóxico Enténdese por desacoplamento o crecemento económico compatíbel coa redución do impacto ambiental. Unha investigación do European Environmental Bureau (EEB) confirma que non existe evidencia empírica de desacoplamento entre o crecemento económico e a presión sobre o ambiente en materiais, enerxía, auga, gases de efecto invernadoiro, substancias contaminantes da auga e perda de biodiversidade. O EEB describe 7 mecanismos que o impiden. Aumenta o gasto enerxético necesario para conseguir materias primas pois xa se extraeron as de máis doado acceso. As melloras en eficiencia no uso de materiais e enerxía son total ou parcialmente compensadas polo uso alternativo dos recursos e diñeiro aforrado en novos bens e servizos. As solucións tecnolóxicas crean ou exacerban novos problemas ambientais, por exemplo ao desalgar auga para o rego de froitas tropicais se emite CO2. Subestímase o impacto ecolóxico da economía de servizos que se suma, e non elimina, o da produción de bens físicos. O potencial da reciclaxe é limitado pois require o uso de enerxía e materias primas, entre elas grandes cantidades de auga. A mudanza tecnolóxica non se centra nos factores de produción relacionados coa transformación ecolóxica e nas innovacións que poderían reducir a presión sobre o medio natural. Finalmente, algúns casos de desacoplamento conséguense mediante o deslocamento das actividades de maior impacto ambiental aos países pobres. O EEB conclúe que “afrontar o colapso ambiental podería esixir claramente unha redución de escala económica da produción e o consumo nos países máis ricos”.