Construír unha empresa pública galega de enerxía

A produción e distribución de enerxía está no cerne dos conflitos económicos e sociais. A suba do prezo dos carburantes alimentou a revolta dos chalecos amarelos en Francia, o levantamento no Irán en 2019, as manifestacións de outubro de 2021 en Quito, e foi a espoleta que puxo en marcha a revolución, aínda non resolta, no Sudán. O aumento do prezo da enerxía é o principal factor que alimenta o surto inflacionista. A necesidade do Nord Stream 2 explica a actitude negociadora da Alemaña na crise ucraína. Os Estados Unidos aprovéitana para incrementar as exportacións de gas licuado a Europa. A tensión enerxética estreita a cooperación Rusia-Irán-China, dúas potencias produtoras de combustíbeis fósiles e unha consumidora. Unha tensión que emerxe na sociedade galega na oposición do sector pesqueiro aos proxectos de eólica mariña -xa que cada turbina ocupará unha superficie equivalente a máis de 200 campos de fútbol-, na mobilización veciñal contra o despregamento desordenado e privatizado dos parques eólicos, na conciencia de que os muíños inzan as serras galegas mentres se exportan lucros e rendas eléctricas a Madrid (Naturgy, Endesa), Euskadi (Iberdrola), Noruega (Statkraft) e Italia (Enel). Na realidade de que o triopolio, Iberdrola, Naturgy, Endesa, obtén cada ano máis de 400 millóns de beneficios dos encoros que ocupan os vales nos que proxecta unha nova vaga de represas. No frío contraste entre dividendos e pobreza enerxética. Entre xaneiro e setembro de 2021, as tres grandes obtiveron beneficios de 4.644 millóns, mentres case 350.000 galegas e galegos non podían manter as súas vivendas a unha temperatura axeitada. A Ilustración proclamou que o ser humano non está sometido ao designio divino e que pode e debe esforzarse en comprender o universo e a sociedade para transformalos segundo os seus intereses. Domina arestora outro marco mental previo á Ilustración. O novo deus chámase capital e o seu designio, o lucro, a apropiación privada de valor, impera sobre as necesidades dos seres humanos. Urxe someter o despregamento das instalacións e a produción de enerxía ás necesidades sociais e ecolóxicas e para iso a propiedade pública, que non é excepción senón norma, é imprescindíbel. Despois de décadas de privatizacións, as compañías públicas controlaban en 2016 o 62% da xeración eléctrica mundial. Das 50 maiores produtoras, 33 tiñan participación pública, en 22 do 100% e noutras 9 superior ao 50%. Entre os países capitalistas avanzados desta lista atopamos Canadá, EUA, Suecia, Francia, Corea do Sur, Xapón e Italia. Destaca a presenza de 10 compañías na China de propiedade 100% pública. A OCDE cita razóns para a intervención estatal: garantir o acceso da poboación á electricidade nos países en desenvolvemento, controlar as estratéxicas redes de distribución, asegurar unha fonte de ingresos públicos, dispor de instrumentos para investir en tecnoloxía e saber-facer, e desenvolver un papel decisivo na transición a un sistema de baixas emisións. As compañías públicas controlaban en 2016 62% da xeración eléctrica mundial Na UE, en 2016 case o 60% da enerxía estaba en mans de compañías con participación pública: en Luxemburgo, Francia e Austria do 100%; en 19 Estados superaba o 50%; e só en 4 estaba por debaixo do 20%, ocupando as últimas posicións o Estado español, Portugal e Reino Unido. Unha compañía pública da enerxía permitiría planificar, financiar e articular distintos tipos de propiedade: a centralizada das grandes instalacións eléctricas, encoros e térmicas mentres non se pechen; e a descentralizada dos produtores individuais no rural, das comunidades de montes en man común e concellos, das comunidades de propietarios nas vilas e cidades. Crearía emprego contribuíndo a manter un rural vivo por habitado. Redistribuiría as rendas da enerxía e desmercantilizaría a produción e a distribución. A dificultade é política. O concurso eólico que reservaba unha participación pública do 14% foi o principal motor da derrota do bipartito. Pedro Sánchez anunciou a limitación dos beneficios das eléctricas e rapidamente renunciou. A condición previa é a creación de conciencia social até converter en sentido común a demanda de empresas de propiedade colectiva. O malestar pola suba dos prezos da enerxía, as mobilizacións de eólicos, así non, o pronunciamento da CIG a prol da creación dunha empresa pública galega de electricidade son pasos nun camiño que haberá que percorrer. A constitución de Barcelona Energia pode servir de inspiración. Se ben os concellos galegos son máis pequenos, podería partirse de iniciativas locais para federalas. Unha auditoría parlamentar dos encoros demostraría que os seus accionistas obteñen marxes de beneficios usurarias. Con custos de produción de tres euros, venden o megavatio a 140 euros ou 200 euros, obtendo beneficios de case o 7.000%. Un poderoso argumento para a súa volta á propiedade común.