Concentración de capital e colapso comercial mundial

A mes de novembro son numerosos os sectores manufactureiros que están a padecer problemas de abastecemento de materias primas para satisfacer as necesidades de produción. Moi coñecido é xa o caso da escaseza de chips semicondutores que na industria automotriz vén provocando frecuentes paradas da produción e atrasos de meses na entrega de vehículos novos. Dous países que acaparan aproximadamente entre o 60% e o 70% da produción mundial destes chips: China e Taiwán. A problemática dos chips semicondutores é significativa como exemplo polo seu impacto no sector do automóbil, mais tamén porque permite visualizar como a deslocalización das cadeas de valor de produtos tecnolóxicos cara a países con menores custos de man de obra -fundamentalmente asiáticos-, provocou tanto a perda de autonomía e control nas decisións de produción como a instauración dunha relación de dependencia respecto destas economías produtoras. Desafortunadamente, o sector do automóbil non é o único afectado por esta problemática na actualidade. Son numerosos os sectores que están a padecer as consecuencias destes paróns: o comercio do calzado, o téxtil, os teléfonos, os electrodomésticos, pero tamén a fabricación de equipos médicos forman parte da crecente lista de afectados. O argumentario das deslocalizacións As grandes deslocalizacións de produción cara a países como China, Vietnam ou India conforman o argumentario dos defensores da liberdade de circulación do capital, unha idea que nace da concepción liberal das relacións económicas e comerciais mundiais. Baixo o paraugas neoliberal, as grandes empresas e conglomerados transnacionais apostaron pola maximización dos lucros vía redución de custos (laborais, de infraestruturas, etc.) mediante a deslocalización da produción. Porén, este fenómeno supuxo a extensión das cadeas de valor e loxísticas, o que derivou á súa vez na necesidade de perfeccionar e afinar o transporte das manufacturas co fin de que estas últimas estivesen dispoñibles o antes posible nos mercados demandantes de maior poder adquisitivo (América do Norte, e Europa, principalmente). É neste xogo económico no que as empresas con maior concentración de capital contaban con vantaxe sobre as demais, tanto polas economías de escala xeradas polo seu tamaño, como por intanxibles como o coñecemento dos mercados mundiais, como as redes de contacto noutros países ou como a experiencia no tráfico internacional de mercadorías, entre outros aspectos. As dificultades derivadas deste modelo de produción non deixan de aparecer. Ademais dos peches temporais dalgúns terminais marítimos asiáticos (especialmente os chineses) con motivo das estritas medidas de control impostas consecuencia da pandemia de Covid-19, existen outras circunstancias que están a agravar as dificultades de movemento das mercadorías a nivel mundial. En concreto, un factor que está a redundar en negativo é a crise do transporte marítimo, coñecida como a “emerxencia dos contedores”. Esta crise xurdiría a propósito da insólita escaseza de espazo dispoñible para transportar os produtos desde Asia a Occidente. Neste sentido, a voracidade no consumo por parte de occidente tras os duros confinamentos e o aumento das taxas de aforro de parte da poboación serían aspectos explicativos clave. O problema dos contedores Así, non é de estrañar que o prezo dos contedores marítimos teña pasado nas últimas semanas de 2.000 euros ata case 15.000 euros nalgúns casos. Pero este incremento dos gastos en orixe provoca ben unha alza de prezos dos produtos en destino, ben a incapacidade de asumir a alteración da estrutura de custos resultante. Neste contexto de incerteza, as pequenas empresas e establecementos comerciais teñen máis dificultades para absorber estes gastos extra. É así que como externalidade do modelo económico dominante son as empresas de menor dimensión as que estarían a sufrir en maior medida as consecuencias da súa menor capacidade de acumulación de capital e de xestión loxística. Por contra, outros valores como a responsabilidade social corporativa, a sustentabilidade e o respecto ao medio ambiente, ou a xeración de retornos económicos no ámbito local quedarían diluídos. Pero este sufrimento ten tamén traslado aos consumidores. Por unha parte a causa da alza dos prezos e, por outra, debido á minoración da liberdade de escolla unha vez os pequenos consumidores sucumben ao xogo do mercado. E que nos queda ao respecto para reverter esta concepción? A día de hoxe non existen receitas milagrosas. Algúns países están a realizar movementos de cara a recuperar parte da soberanía perdida a nivel de mercado. Esta manobra pode ser conveniente para diferentes niveis e sectores, especialmente nos bens básicos. Pero, cal é o equilibrio axeitado entre produción local e importacións? Como acadalo? O certo é que aínda non existe consenso entre os expertos. Mais do que non cabe dúbida é de que é preciso seguir a concienciar sobre as implicacións do modelo de produción globalizado. Conformarémonos apenas con iso?