Até sete plantas en proxecto: A febre do hidróxeno verde chega con forza á Galiza

As compañías eléctricas están lanzadas á produción de hidróxeno verde na Galiza. Así, Endesa, a filial española da italiana Enel, vén de anunciar un proxecto para As Pontes, cunha capacidade de xeración de 100 megavatios e asociado a seis parques eólicos cunha potencia instalada doutros 511 megavatios. Outro xigante do sector, con grandes intereses no país, Naturgy, impulsa unha planta análoga en Meirama, no concello de Cerceda, aproveitando a lagoa das Encrobas, cunha produción de 50 megavatios e outra factoría coa mesma capacidade de xeración dentro do Clúster da Función Loxística da Galiza no Porriño. O grande operador gasístico estatal, Enagás, en parcería con Repsol, promove unha instalación na Coruña que o presidente do Goberno español, Pedro Sánchez, ten sinalado como unha das referencias no mapa peninsular do hidróxeno, incorporándoa á planificación do Ministerio de Industria e Transición Enerxética. O seu competidor galego, Reganosa, aposta por erguer unha factoría na área de Ferrolterra, cunha capacidade de xeración de 50 megavatios e 5.100 toneladas de hidróxeno, segundo informou no mes de xuño a Consellaría de Economía, que apoia o proxecto. O Consorcio da Zona Franca de Vigo está detrás doutra planta de hidróxeno verde prevista no polígono de Balaídos e asociada a unha instalación fotovoltaica en todas as cubertas das naves do complexo industrial. A proposta técnica, elaborada por EnergyLab, foille presentada ao Executivo estatal. Noutra banda do país, neste caso nas proximidades da fábrica de aluminio de San Cibrao (Cervo), Liberty House, o grupo británico que negocia coa Sociedade Estatal de Participacións Industriais a compra da fábrica de Alcoa proxecta unha instalación de hidróxeno verde, en parcería coa compañía enerxética española Ignis. O impulso da xeración enerxética mediante o hidróxeno verde está ligado aos deseños económicos da Unión Europea (UE). As autoridades comunitarias pretenden, a través desta vía, avanzar na descarbonización e relanzar a actividade económica tras a pandemia da Covid-19, se ben a súa produción está a concentrarse nas áreas da periferia da UE. Neste sentido, o programa Next Generation recolle importantes achegas económicas para iniciativas deste tipo, destinando o Estado español o 37% do total dos fondos ao sector enerxético. De feito, a totalidade dos proxectos de hidróxeno anunciados na Galiza atópanse ligados á recepción das axudas europeas. Unha aposta da Unión Europea A Unión Europea prevé que en 2050 o hidróxeno verde represente o 14% do mix enerxético comunitario e estima un investimento total no período de dous billóns de euros. Segundo o cronograma recollido no Plan europeo de combate contra o cambio climático, a Comsión Europea agarda unha produción dun millón de toneladas de hidróxeno verde para 2024 e 10 millóns de toneladas anuais en 2030, o que representa unha oportunidade de negocio descoñecida para as empresas eléctricas. Ao tempo, sitúa as sociedades diante dun novo escenario que non vai acompasado dun debate público e dunha democratización da información sobre os procesos de xeración. O doutor en Bioloxía Ramón Varela foi un dos primeiros en reflexionar publicamente sobre o impacto destes proxectos na Galiza. En declaracións a Nós Diario sinala que “mellor que o carbón é calquera cousa”, mais advirte de que “cómpre analizar se é a única alternativa ou hai outras”. Varela cualifica as iniciativas de xeración de hidróxeno verde de “proxecto adecuado ás multinacionais eléctricas” e destaca que “na Unión Europea o tema do hidróxeno verde tómase con certa calma e esperan posibelmente que sexan os países do sur os que subministren no futuro o resto dos países”. Varela afirma que “fabricar hidróxeno verde quere dicir que se tería que producir a partir de fontes renovábeis e con excedentes, para o cal aumentarían no país os parques eólicos”. Ao tempo, significa que “a xeración do hidróxeno obtense a partir dun proceso químico de electrólise, que ten un alto custo de produción e necesita grandes cantidades de electricidade”. Por último, considera que “nun país como o noso, que está exportando enerxía, o negocio vai quedar en mans das multinacionais e só van deixar aquí as migallas. Outra cousa é que haxa unha empresa pública galega”. Exportación de electricidade O profesor da Facultade de Económicas da Universidade de Santiago de Compostela (USC) Adrián Dios coincide con Varela en que “a produción de hidróxeno verde é custosa polos altos consumos eléctricos”. Ao tempo, pon o foco en que “a Galiza ten unha matriz produtivista dentro da organización económica española, cunha posición subordinada, onde estamos encargados de producir electricidade para fornecer a Madrid, malia sermos excedentarios”. Pon de manifesto que en 2018, o último ano do que hai datos dispoñíbeis, a Galiza “exportou o 39% da electricidade producida”. “Tal e como funciona o sistema tarifario español, para Galiza non hai ningunha vantaxe á hora de exportar electricidade”, conclúe Dios, en conversa con Nós Diario. O economista da Universidade de Vigo e coordinador do Observatorio Eólico da Galiza, Xavier Simón, defende que “producir desde as renovábeis é máis positivo que producir desde as fósiles”. “O hidróxeno xera menores emisións, mais non debe cegarnos o uso masivo de renovábeis”, advirte Simón a Nós Diario, mentres expón que “estamos considerando como causa o que é un síntoma da doenza” e considera que “no ámbito das enerxías temos que entrar desde unha perspectiva sistémica e estrutural das sociedades onde vivimos e do lugar que ocupamos no planeta”. O químico Francisco da Silva sinala que “a definición enerxética a nivel europeo vai de sistemas xestionábeis a non xestionábeis, no que cadrar a produción e a demanda vai ser complicado e onde estamos indo a un modelo que precisa de almacenamentos enerxéticos. Unha das tecnoloxías para isto é o hidróxeno”. “Está claro que a enerxía producida polo hidróxeno é cara, non ten unha eficiencia grande por atoparse nunha fase inicial de desenvolvemento pero é un vector enerxético para todos os ámbitos porque é máis versátil que outras tecnoloxías de almacenamento”, conclúe Da Silva, quen aposta por aproveitar as potencialidades da Galiza na súa xeración. O proceso de xeración do hidróxeno verde A produción do hidróxeno para usos enerxéticos non é algo novo. Así, fálase do hidróxeno gris, onde o produto xorde do gas natural ou do amoníaco mediante un proceso industrial que xera CO2; do hidróxeno azul, onde o CO2 que emite a separación do hidróxeno captúrase e entérrase baixo terra; e mesmo do hidróxeno rosa ou malva, unha proposta francesa para a obtención do material a partir da enerxía nuclear. Pola súa banda, o hidróxeno verde obtense a través da electrólise da auga, nun proceso que require de electricidade e, se a utilizada é xerada por unha fonte renovábel, prodúcese hidróxeno sen emisións de carbono. A maior achega do hidróxeno verde ao obxectivo da neutralidade emisora non está relacionada tanto coa propia descarbonización como coa súa capacidade para a almacenaxe e transporte enerxético. Unha das principais limitacións que teñen as fontes de enerxías renovábeis é a súa dificultade para controlar a produción e o problema do almacenamento a longo prazo, podendo ser de grande utilidade o hidróxeno verde para esta función, xa que toda a enerxía renovábel que non se pode pór na rede eléctrica, por unha baixa demanda, e que non se pode almacenar en baterías polas citadas limitacións, é susceptíbel de ser gardada en forma de hidróxeno. Os promotores do hidróxeno verde destacan o seu posíbel impacto significativo en sectores industriais, como o do aceiro, un dos principais emisores de CO2, e no ámbito doméstico, cun sistema de tubaxes axeitado ás súas necesidades. Porén, é no sector do transporte onde probabelmente o hidróxeno poderá imporse de forma máis efectiva, e concretamente en vehículos de gran tamaño como autobuses ou mesmo en avións, nos que a alternativa eléctrica moitas veces é descartada polo peso que implican as baterías.