Historia inacabada do deporte galego: "Fútbol gaélico, o deporte no que a Galiza compite oficialmente"

A pesar de que existe un vello proverbio galego que di "no setembro, colleita e non sementes", nesta ocasión "refrán vello" non é "Evanxeo pequeno", pois nese mes do ano 2010, e máis concretamente na cidade da Coruña, plantouse o inzo do que medraría a primeira selección galega oficial e internacional. Moi pouco antes, Wenceslao 'Wences' García atopábase pasando unhas vacacións na capital de Irlanda, Dublín, cando decidiu acudir a un espectáculo co que non estaba familiarizado: un partido de fútbol gaélico que se disputou nun escenario de excepción, Croke Park. Con capacidade para 60.000 persoas, fóra da vella Éire é máis coñecido polo dramático acontecemento que tivo lugar no seu interior no ano 1920, o 'Bloody Sunday' ou Domingo Sanguento, no que en plena Guerra de Independencia de Irlanda os británicos irromperon minutos antes de que comezase un encontro de gaélico ante 10.000 espectadores entre Tipperary e Dublín, ferindo 65 persoas e asasinando 14, sen distinguir entre homes, mulleres nenos ou mesmo os propios xogadores, entre os que morreu Michel Hogan, que hoxe dá nome a unha das bancadas de Croke Park. 1.000 crianzas, 1.000 novas esperanzas para o fútbol gaélico Fascinado polo espectáculo ao que asistira, e como se dun predicador se tratase, tras comprobar que na Galiza non tiña implantación algunha Wenceslao importou a boa nova do fútbol gaélico, dándoa a coñecer a través de carteis instalados en tabernas celtas e outros lugares estratéxicos, así como, por suposto, da internet e das incipientes redes sociais, que alá polo 2010 xa eran máis que populares. O traballo consumou no nacemento do club Fillos de Breogán, que comezou os seus adestramentos xa no mes de outubro de 2010 e no que foron parte fundamental as achegas de tres xogadores irlandeses: Peter, Declan e Gerry. Tras superar todo tipo de obstáculos, incluídos os administrativos da Xunta de Feixoo, que puxo varios atrancos á hora da legalización da actividade nos seus primeiros pasos, en febreiro de 2011 disputaban o seu primeiro partido, un amigábel ante os Madrid Harps. Porque, si, por aquel entón no conxunto do Estado español só había equipos de gaélico na capital, en Marbella (Costa Gaels), Iruña (Naohm Fermín), Sevilla (Eiré Og), Valencia (Sant Vincent) e Barcelona (Gaels). Alba Rodríguez: "O fútbol gaélico engancha. É dinámico, divertido e fácil de xogar" Eses primeiros meses foron "moi complicados", como recoñece o voceiro do equipo, Martín Fernández, pois "ao non haber máis equipos galegos, tiñamos que realizar un gran esforzo persoal e económico, que implicaba adestrar todo o ano para disputar só catro partidos e viaxar até cidades moi afastadas onde nos enfrontabamos con xente, maioritariamente, irlandesa nativa, polo que os resultados non nos eran favorábeis". Afortunadamente, perseveraron e o deporte foi medrando na Galiza, incorporándose as mulleres xa en xuño de 2011 e nacendo a selección nacional en xullo de 2012. Que é o gaélico? Porén, antes de afondar na súa creación cabe facerse unha pregunta que aínda hai xente que non é quen de responder: "Que é o gaélico?". Pois é un deporte que se xoga en equipos de 15 xogadoras -no noso país son 11-, nun campo rectangular de céspede, con porterías en forma de H a ambos os lados e no que o obxectivo principal é anotar o maior número de puntos, marcando goles -3 puntos- ou lanzando o balón por enriba do traveseiro -1 punto-. Para conseguilos, os xogadores ou xogadoras avanzan polo campo levando o balón nas súas mans, pateándoo co pé e pasándoo -golpeando o balón coa man- entre compañeiros de equipo. Pere Tobaruela: "O deporte reflicte a nosa sociedade. Vivimos nun capitalismo furibundo no que non hai grises" Desde fóra, e aínda que posúe características únicas como o 'solo' ou o 'crouch lift', resulta evidente que comparte características con outros deportes, e polo feito de xogarse coas mans e cos pés pode chegar a parecer unha mestura entre fútbol e rugby. Precisamente con esta última disciplina ten en común o coñecido como "terceiro tempo", que consiste nunha reunión entre os integrantes de ambos os equipos despois do partido para compartir risos e cervexas, con independencia do que acontecese dentro do terreo de xogo. A selección galega, oficial e gañadora Pode que o campo do Cadaval de Narón non tivera nin a capacidade, nin o pasado ou, por que non dicilo, o glamour de Croke Park, pero para a Galiza ten unha relevancia histórica incontestábel, pois o 20 de xullo de 2012 alí se disputou o primeiro partido da selección galega de gaélico, obtendo unha vitoria ante Bretaña por 5-08 (23) a 3-08 (17). Alexandre Sanmartin, 'Jano', quen posteriormente se faría cargo da selección, viviu en primeira persoa aquel momento, e lembra o esforzo que fixo por materializalo o tridente conformado polos Fillos de Breogán, o colectivo Siareiros Galegos e a Fundación Artabria, así como "a malleira que se meteron os bretóns, que após voar de Nantes a Porto tiveron que conducir varias horas até Narón". Historia inacabada do deporte galego: "A forza da Irmandiña (I)" Non tardaría en chegar o desquite, pois un ano despois, e no marco do escenario inigualábel do Festival Intercéltico de Lorient, a Galiza xogaba o seu primeiro partido como visitante o 11 de agosto de 2013 no Stade de Kerolay, caendo derrotada por 3-12 (21) a 1-8 (11). Xa en decembro do 2013 a Asociación Galega de Fútbol Gaélico tornaba no organismo regulador oficial do fútbol gaélico na Galicia, logo da súa aprobación oficial na Convención Europea dos Deportes Gaélicos, o cal a dotaba de carácter oficial internacional recoñecido polo máximo órgano mundial, a Gaelic Athletic Asociation (GAA). Non obstante, e como explica o propio Jano, a oficialidade da selección galega "non é algo que outorgue un papel ou unha declaración solemne, senón que na Gaelic Athletic Asociation simplemente dan por feito que somos un país máis, con total naturalidade e sen estrañar a ninguén". Iso confirmouse co convite para participar nos Xogos Mundiais de Abu Dabi de 2015, apenas uns meses máis tarde do debut da selección galega feminina. No emirato o nivel dos combinados galegos foi excepcional, rematando os homes como subcampións tras caer ante a Arxentina na prórroga da final por 0-4 (4) a 1-4 (7), mentres que as mulleres finalizaron terceiras após perder na semifinal ante Oriente Medio e logo imporse a Sudáfrica, confirmando así a evolución e a popularidade da disciplina. Historia inacabada do deporte galego: "A forza da Irmandiña, entre o desleixo e a ilusión (II)" Ante o éxito do torneo, as seleccións galegas de gaélico repetiron nos Xogos Mundiais de 2016, esta vez disputados na Irlanda, onde Galiza volveu brillar cun terceiro posto masculino –campionato do torneo Plate incluído- e un quinto posto feminino, con triunfo no torneo Shield. Xa en 2017 chegou outro fito, coa retransmisión por parte da Televisión da Galiza (TVG) do primeiro partido de gaélico fóra de terras irlandesas, aperitivo do primeiro título galego, conseguido pola selección feminina nos Eurogames de Lorient en 2018, nos que a masculina concluíu na segunda posición. Convertida xa en potencia por méritos propios, en 2019 produciuse o regreso a Irlanda para a terceira edición dos Xogos Mundiais, nos que os homes caeron pola mínima (16-14) nos oitavos de final ante Francia. Máis sorte tiveron as mulleres, pois alcanzaron a rolda de semifinais, na que perderon fonte ás estadounidenses de New York GAA, mais coa satisfacción de teren alcanzado o terceiro posto.