Historia inacabada do deporte galego: "A forza da Irmandiña (I)"

O 19 de novembro de 1922 a selección galega de fútbol disputou o seu primeiro partido na historia, no que daquela se chamaba "Campionato Interrexional/Copa Príncipe de Asturias". Co fin de ensaiar os xogadores que a selección española levaría aos Xogos Olímpicos de París de 1924 presentáronse oito federacións territoriais: Galiza, Asturias, Biscaia, Guipúscoa, Cataluña, Levante, Centro e Andalucía. No seu debut a selección galega foi quen de converterse en finalista do torneo, no que eliminou os equipos de Andalucía e Centro, caendo só no decisivo choque fronte a Asturias. Os históricos primeiros galegos en vestir no campo vigués de Coia a camisola que moito tempo despois se deu en chamar a "Irmandiña" –neste caso, con vestimenta toda azul, segundo as crónicas da época- foron Isidro, Otero, Pasarín, Queralt, Hermida, Balbino, Moncho Gil, Ramón González, Chiarroni, Polo e Pinilla, con Fernando de Castro e José Bar como adestradores. Para a historia queda o primeiro gol, anotado por Chiarroni. A este choque seguiulle outro no mesmo torneo ao ano seguinte no estadio Metropolitano de Madrid, onde os galegos caeron fronte á selección do Centro nos cuartos de final. Héctor Pena: "A muller leva o peso dos logros no deporte galego" Nestes catro primeiros partidos oficiais da selección galega de fútbol estiveron convocados Balbino, Chiarroni, Chicha, Clemente, Gerardo, Hermida I, Hermida II, Isidro, Moncho Gil, Otero, Pasarín, Pinilla, Polo, Queralt, Ramón González, Reigosa, Torres e Viñas. Foron os únicos encontros oficiais que disputou a Galiza na súa historia, xa que a seguir só chegaron amigábeis. Así, entre os anos 20 e 30 a selección galega chegou a xogar 18 encontros, nunha etapa que se cerrou co último choque até moito despois. Foi o 18 de xullo de 1939, no campo do Inferniño, en Serantes (daquela independente do concello de Ferrol) nun partido que terminou coa vitoria 1-4 ante o Rácing. "Unha nación, unha selección" Desde entón houbo que esperar até o 29 de decembro de 2005 para o regreso da selección galega a un terreo de xogo por mor das reticencias do franquismo na etapa da ditadura e do goberno de Manuel Fraga en tempos máis recentes, pois como revela Afonso Eiré, o propio León de Vilalba confesáralle "en máis dunha ocasión" que non lle interesaba que xogase a selección galega de fútbol porque pensaba que apoiala era "facer nacionalistas". Logo da súa derrota electoral nas eleccións á presidencia da Xunta da Galiza no ano 2005, que deu pé a un Goberno de coalición entre o PSdeG e o Bloque Nacionalista Galego nun tempo récord de cinco meses e dez días desde o momento das eleccións, no mellor exemplo do que representa a vontade política cando quere, púxose fin a case 70 anos de ausencia e a selección galega (re)debutou a inesquecíbel noite do 20 de decembro de 2005. Máis de 4.300 sinaturas reclaman seleccións galegas Nun daquela coñecido como Multiusos de San Lázaro no que se congregaron máis de 13.000 persoas procedentes non só de todo o territorio galego, senón mesmo da diáspora, Galiza formou no terreo de xogo con Diego López, Dani Mallo, Roberto, Xurxo Otero, Míchel, Rubén, Iago Bouzón, Capi, Noguerol, Cabrejo, Dacosta, Cabanas, Juanito, Jonathan, Borja, Trashorras, Pablo Álvarez, Isaac, Julio Álvarez, Viqueira, Nano, Corredoira, Losada e Deus, adestrados por Arsenio Iglesias e Fernando Vázquez e vestindo a icónica camiseta branca pero inzada de bandas transversais coas cores nacionais deseñada por Pepe Barro para disputar ante o Uruguai un encontro retransmitido pola Televisión da Galiza (TVG) e que todas as persoas presentes aínda lembran como un dos momentos "máis especiais" na súa vida. As verbas son de Alma López, unha afeccionada que resalta "o pulso acelerado" e "as palpitacións no peito" durante os momentos anteriores ao comezo do partido, no que a combinación das bengalas e a interpretación do himno galego cantado ao unísono por todos os afeccionados e afeccionadas alí presentes "crearon un ambiente máximo". Os números da Irmandiña (Infografía: Bruno Lopes Teixeiro). De feito, co Galiza-Uruguai de 2005 parecía definitivamente superado ese concepto de Fraga da Irmandiña como "fábrica de nacionalistas", pois como destacou Xurxo Souto –daquela subdirector de Programas da Radio Galega- nun especial publicado en Nós Diario co gallo do XV aniversario do choque, "estar no palco de autoridades rodeado de altas instancias permitiume ver que a mesma xente que lanzaba o discurso de que a selección non era unha reclamación de todas as galegas, senón algo sectario ou partidario, estaba feliz e realizada por formar parte dese soño, animando e aplaudindo como todo o mundo". O éxito do partido, que finalizou con vitoria por 3-2 sobre os bicampións do mundo e que supuxo o adeus ao fútbol de Xurxo Otero, deu pé a que se adoptase o formato, como en Euskadi e Catalunya, de disputar un partido internacional coincidindo coas festividades do Nadal, que tornaría na coñecida como "gran festa do fútbol galego". Así, un ano despois a Galiza empatou co Ecuador (1-1) nun encontro que congregou 12.000 espectadores no Estadio de Riazor da Coruña, demostrando unha vez máis que "este non é o equipo nin de alí nin de alá, senón o equipo da Galiza", como declarara Arsenio Iglesias, seleccionador nacional xunto con Fernando Vázquez. Revisitando a 'Historia inacabada do deporte galego' Tanto é así que xa en 2007 a cifra de público aumentara até as 27.000 persoas, que asistiron a un novo empate (1-1), nesta ocasión ante a sólida Camerún de Kameni, Song e compañía. Ademais, esta data é especial porque supuxo o nacemento da selección feminina, que reuniu nun encontro ante Catalunya xogadoras do nivel de Vero Boquete ou Mari Paz Vilas. Por desgraza, a festa non tería continuidade, pois logo de superar o Irán en Riazor no Nadal de 2008 (3-2) o novo Goberno do Partido Popular xurdido das furnas en xuño de 2009 acabou abruptamente co percorrido contemporáneo da Irmandiña.