Viaxe á Hispanic Society

Cando fun a Nova York tiña claro que quería coñecer a Hispanic Society of America (HSA) e non como un turista máis, coma un viaxeiro que visita un museo cando está de viaxe, para parafrasear unha definición de museo feita por alguén. Quería coñecer algo do que alí gardan de patrimonio galego. E alí fun. Antes procurei algún contacto para non chegar coas mans baleiras. A primeira persoa que me deu unha referencia foi David Mackenzie, quen me falou dun alumno seu de cando daba clases na universidade de Coleraine, en Irlanda do Norte. Esta universidade, creada a mediados da década de 1960, era unha ansia da comunidade nacionalista irlandesa que querían para Derry, mais os británicos decidiron levala para unha área de predominancia protestante. Algo que a comunidade nacionalista considerou como unha afronta. Un museo de balde nunha cidade como Nova York A HSA está situada no norte de Manhattan, nun barrio habitado maioritariamente por xente de orixe dominicana e semella unha zona marxinalizada, pouco atendida. Cando a primeira vez baixei do metro, pensei que a estación non se limpaba desde o crack do 29. Dada a situación nesta barriada lonxe do centro, e lonxe do Manhattan máis turístico e cool, pouca xente se achegaba até eses límites, aínda que máis ao norte estea outra institución máis visitada: The Met Cloisters. De aí, tamén, que a entrada ao museo da HSA fose de balde nunha cidade que para acceder a un destes centros pagas máis de 20 dólares. Parte dos fondos do HSA proceden de Galiza, un patrimonio que vai máis aló da colección de fotografías de Ruth Matilda Anderson Falábase entón de que os directivos da HSA querían "baixar" cara ao centro, cara á milla dos museos, onde están os grandes centros museísticos e, tamén, o Museo del Barrio, outra institución creada co fin de dar visibilidade e preservar a cultura portorriqueña e latinoamericana nesa cidade. Aquí a entrada é moito máis barata, quizais porque mostra unha cultura menos prestixiada. Mais a milla dos museos é cara e a HSA non se moveu de Washington Heights, barrio coloquialmente coñecido, tamén en Google Maps, como a Little Dominican Republic. Do Cid a Martí A primeira vez que entrei na HSA pensei que o Cid Campeador cabalgaba de novo. A impoñente estatua situada diante do edificio é obra de Anna Hyatt Huntington, esposa do fundador da HSA, quen tamén é a autora da de José Martí, situada xunto ao Central Park. No muro hai gravados os nomes dalgún persoeiro: Rosalía, Gelmírez [sic], Emilia Pardo Bazán, Master Mateo, Valle-Inclán. Agora chegan novas de que a HSA está en crise e o seu futuro pode que no aire e, con el, un inmenso patrimonio que vai desde material arqueolóxico, pinturas (Velázquez, O Greco, Goya ou Sorolla), gravados, fotografías, cerámica, acibeches, material etnográfico, manuscritos, libros e documentos. Unha parte deses fondos proceden de Galiza. Un patrimonio que vai máis aló da colección de fotografías de Ruth Matilda Anderson, seguramente o máis coñecido entre nós dos fondos da HSA, mais alí tamén teñen que estar as fotografías que anos antes tirou outra muller, Georgiana Goddard King, ao igual que outros documentos, manuscritos e libros antigos. A HSA, como outras institucións americanas, ten uns fondos produto dun tempo sen unha normativa para protexer o patrimonio cultural. Cando as normas apareceron seguiu o interese en desfacerse del, por diñeiro ou por quedar a ben cos americanos. Archer Milton Huntington era unha persoa rica que quixo gastar o seu diñeiro en obxectos culturais mercando de todo, ao igual que outros ricos americanos, como financiou outras actividades. Aquí citamos as viaxes a Galiza de Ruth M. Anderson ou de Georgiana Goddard King, esta recibida na Real Academia Galega e homenaxeada no Concello coruñés. Unha ética dubidosa Na primeira década deste século houbo un debate a raíz dun xuízo en Italia a unha responsable do Museo Getty (California) acusada de tráfico ilegal de pezas arqueolóxicas, a coñecida como Afrodita de Morgantino, agora devolta a Sicilia. Dicían que comprando pezas a espoliadores era un xeito de salvagardar ese patrimonio e poder mostralo a un público internacional. Unha ética dubidosa. Ante esta situación de crise e incerteza que vive actualmente a HSA cabe preguntarse que pode pasar con eses fondos relativos a un patrimonio que ten que ver coa nosa cultura. As institucións galegas deberían, cando menos, estar atentas ao que pode pasar e preocuparse por coñecer que patrimonio temos espallado por aí fóra, intentando saber o que hai (porque non sabemos todo o que hai na HSA), así como procurar que poidamos ter acceso a el.