A romanización a través dunha estela lucense

Na célebre película A vida de Brian (1979) hai unha escena cunha reunión da Fronte popular de Xudea onde se preguntan o que nos trouxeron os romanos… Tras o silencio inicial sinálanse, con evidente ironía, unha serie de positivas aportacións que non son tidas en conta ante a negatividade da invasión cultural do "estado imperialista romano". A romanización foi un proceso que afectou a case toda Europa, Norte de África e Próximo e Medio Oriente. No Noroeste peninsular dátase desde o s. II a.C ata o V d.C. producindo unha hibridación que daría lugar á cultura galaico-romana, en substitución da castrexa autóctona. Certo é que nun primeiro momento conviviron as crenzas relixiosas, mantíñanse a onomástica, as tradicións e incluso os castros, porque nestas cuestións os romanos transixían, sobre todo na asimilación dos deuses dos pobos conquistados, e permitían á elite local os seus privilexios se adoptaban os seus costumes. Simbiose cultural No sincretismo que se produce cando chocan dúas culturas sempre hai unha perdedora posto que aínda que en principio haxa unha convivencia, nese cruzamento non existe equidade, máxime cando se trata dun proceso de adaptación obrigado produto dunha conquista ou colonización que comporta unha dominación primeiro militar e logo administrativa ou económica. Porén, esa relación non pode ser equilibrada dada a existencia mesma de interaccións de poder ou xerarquía que condicionan os procesos de adaptación e cambio que a longo prazo converxen nunha simbiose cultural asimétrica. Non obstante, a inevitable aculturación é un feito sempre presente ao longo da historia, tamén a través das migracións e, agora, coa globalización. Na romanización, a través das crenzas espirituais e do mundo funerario, hai moitos exemplos desa aculturación nas súas diversas fases: desde a introdución, a convivencia inicial e, finalmente, a prevalencia dunha delas ou a configuración doutra resultado da mestura de ambas en diversas e desiguais proporcións. A inevitable aculturación é un feito sempre presente ao longo da historia A estela de Crecente (Lugo), conservada no Museo Provincial de Lugo, é un exemplo da precoz romanización na nosa terra xa que está datada a mediados do s. I. Trátase dunha estela funeraria, de gran tamaño, realizada sobre soporte granítico rectangular vertical con cabeceira redondeada e coa parte inferior a xeito de tocón para chantar na terra. Este tipo de estelas eran monumentos pétreos en lembranza de familiares defuntos que se colocaban nas tumbas, a modo de lápidas, cunha dedicatoria inscrita en latín e algunha representación figurativa, costume moi arraigado antes e despois dos romanos ata os nosos días, ao igual que as necrópoles ou cemiterios. Algunhas das súas fórmulas e/ou epitafios como Sit tibi terra levis, (STTL: que a terra che sexa lixeira) ou Hic iacet (aquí xace) chegaron ata a actualidade e seguen en uso. Estaban policromadas e tiñan tamaños e formas diversas, mais esta concreta tipoloxía frontal de gran formato, quizais podería apoiarse nalgún tipo de estrutura traseira. Do conxunto de estelas galaicas conservadas, atopamos exemplares de grande interese documental formando unha colección única para o estudo da romanización da Gallaecia. Unha estela singular Pois ben, a citada estela de Crecente posúe dous singulares rexistros horizontais: o superior cunha representación en relevo de catro persoas correspondentes a un grupo familiar e o inferior cunha inscrición epigráfica moi significativa cuxa tradución di: "Apana, filla de Ambolo, do pobo dos Célticos Supertamáricos de Miobri, morta aos 25 anos. Aquí está enterrada". Ao datarse esta peza arqueolóxica no s. I pódese inferir que a sociedade, ou polo menos unha elite concreta, xa estaba en pleno proceso de romanización: os peiteados, vestimentas e adornos á moda romana, o uso do latín, os cerimoniais e a arte funeraria ou o modus vivendi aquí reflectido así o constatan, pero mantéñense os antropónimos indíxenas, a súa filiación e o nome do pobo de orixe ou pertenza, é dicir, hai un residuo de identidade preservada dentro do maremágnum romano que sobrevive a duras penas nunha heteroxénea e inexorable adaptación onde a primeira mestizaxe e fusión de tradicións culturais pola ineludible coexistencia, derivará na citada cultura galaico romana. Ao fin, podería dicirse que o idioma foi unha das súas aportacións máis temperás e significativas ao derivar o latín nas linguas romances actuais, pero a costa da desaparición das linguas autóctonas prerromanas.