Unha década de 'A Cuarta Parede', a revista que deu voz á efervescencia do cinema galego

Como tantas cousas que acontecen de maneira fortuíta, A Cuarta Parede naceu nunha cola do festival de Sitges. Alí coincidiron Víctor Paz e Eloy Domínguez Serén. O primeiro cubría o evento, mentres o segundo estaba a rematar os seus estudos en Barcelona, antes de dar o salto á realización. "Unha compañeira presentounos", narra Paz, e axiña xurdiu a "chispa". Malia o ilusionante intre que estaba a vivir o cinema galego na altura de 2010, "ningún medio falaba diso, na nosa lingua. Era estraño que non houbese análise para dar voz a estes cineastas", comenta. Para iso naceu A Cuarta Parede. Durante o festival os dous fundadores configuraron os conceptos e seccións da futura revista. "Eloy tiña coñecementos de edición web", di Paz, e en cuestión de semanas traballaban no primeiro número, que vería a luz en febreiro de 2011. Iván Villarmea, que relevaría Domínguez na dirección anos máis tarde, xa participou daquela e tamén destaca que "non había sitios onde ler sobre cinema en galego". Aliás, "faltaba unha rede que puxese en contacto as persoas que escribían sobre cinema, sobre todo a xente nova que o facía na web", explica Brais Romero, outro dos directores, que deixou o cargo hai só uns meses. Villarmea fala neste senso da creación dunha "comunidade". Desde artigos máis académicos a outros máis divulgativos, confluían na revista "distintas formas de entender o cinema", expón Paz. Perfís de cineastas, entrevistas, crónicas de festivais... A Cuarta Parede era un espazo para "rodar na escrita", conta Villarmea, que tamén permitía, fronte aos ritmos máis lentos da publicación investigadora, seguir a actualidade, sen ser escravo dela, e ensaiar ao tempo ideas para esas análises máis profundas. Unha década Paz confésase "sorprendido" da continuidade do proxecto. Este tipo de iniciativas, destacan, que dependen de vontades individuais, de maneira voluntaria, adoitan esmorecer a medida que a persoa ou persoas responsábeis deixan de ter o tempo ou os azos para a carga de traballo. Porén, A Cuarta Parede soubo manterse en pé. O segredo? Que a xestión e a redacción da revista tiñan relevo, xeración tras xeración, ofrecendo sempre oco á xente que comeza. Romero apunta precisamente que unha das cousas máis bonitas é que o equipo que hai detrás, após unha década, sexa diferente. "Todos deixamos unha impronta, pero non lastre", sintetiza. Así, A Cuarta Parede "era de todos, mais de ninguén". Pasaron polas súas páxinas virtuais por volta de 150 autoras e autores. Jesús Silva, que leva uns meses á fronte, ten claro que esta é a chave da supervivencia: "Abrir a porta a novas voces". O foco na Galiza "Nunca rexeitamos falar doutros temas", di Paz, mais sempre tiveron claro que un dos seus obxectivos era dar voz ao cinema galego, ao que acompañaron nunha década de especial efervescencia que viu desde a consolidación do Novo Cinema Galego (NCG) até o abrocho de festivais e salas independentes. Cumpría pensar en galego e desde o país ese "cinema que comezaba a circular", di Villarmea, tamén con bastante atención ao que acontecía en Portugal -sobre o que se editaría un libro coordinado por el e Horacio Muñoz-, onde os cineastas atopaban un "modelo para o cinema galego, máis híbrido". E é que o nacemento de A Cuarta Parede chegou ao pouco da estrea de Todos vós sodes capitáns, de Oliver Laxe, en Cannes, algo que case ningún xornal levou á capa. "Ninguén lle daba a importancia que tiña. O feito de que se fale hoxe de NCG foi posíbel grazas a que moitas persoas insistimos na idea, desde a periferias dos medios convencionais", opina Paz. "Somos pezas dun mesmo proceso, sobre unha mesma oportunidade", apunta Villarmea, referíndose ás tecnoloxías dixitais como caldo de cultivo de ambos os dous. Este punto en común traza dous camiños en paralelo que comezan a atoparse. "Sen ter unha axenda explícita de promoción, A Cuarta Parede deulle visibilidade ao NCG", volvéndose fundamental para a consolidación dunha etiqueta que é, no fondo, construción da crítica. "Formabamos parte da comunidade internacional de críticos de cinema", sinala Villarmea, e "nas conversas dos festivais estabamos sempre dando a brasa co Novo Cinema Galego". Paz quere pensar que, cando menos, foron "acompañadores" do fenómeno. Pois "se os medios non o contan é como se non existise", lembra o actual coordinador dos Duplex, en Ferrol. Se a de Laxe marcou un punto de inflexión na circulación do cinema galego en circuítos internacionais, o feche da década coincide con outro fito propiciado por unha obra da súa autoría, O que arde, cuxo funcionamento nas salas transcendeu o cinematográfico para pasarmos a falar de auténtico fenómeno cultural, destaca Paz. "A xente ía buscando a representación do que é ser galego nunha película", comenta. Nesta "época dourada", que "aínda non se manifesta a nivel das institucións" tócalle coller o relevo a Silva. E tamén celebrar os dez anos, para o que, segundo adianta o actual director, "se as circunstancias o permiten teremos algunha actividade máis". Máis alá da escrita A Cuarta Parede, aínda que centrada na escrita, tamén apostou en formatos distintos do convencional. Como actividades paralelas foron elementais os obradoiros en festivais, que serviron como punto de encontro con novas voces, mesmo alén da Galiza. Neles a revista transcende a divulgación para adquirir unha dimensión formativa que tamén se volveu crucial, se non desde a xénese do proxecto, si unha vez se estabilizou. Segundo relata Romero, que ten traballado bastante o videoensaio, houbo iniciativas que tiñan en conta a creación, como Cinegalicia 2019, actividades de curadoría, como o Movimcat, ou a escolma de dez títulos galegos que acaban de presentar en Filmin, colaboración que Silva destaca como "bastante insólita" vindo dunha revista de cinema. Neste senso, Romero salienta que nunca se fecharon a novas ideas. Cando se propuña algo distinto, a resposta non era "non", senón "aínda non se fixo".