O relato de verán: 'O combate de Monte Alto' (II)

Ao afondar na súa historia, sempre xorde unha pregunta: que os fixo regresar a España, vivindo ambos tan lonxe e tan a salvo do franquismo? Das biografías despréndese que os dous senten a necesidade de regresar e loitar pola liberación de España, convencidos de que finalizada a II Guerra Mundial, as potencias aliadas poñerían fin á ditadura de Franco, quen prestara a Hitler apoio militar, económico e loxístico, en pagamento á axuda recibida do Reich durante a Guerra Civil. Cada un no seu lugar e no seu momento, aceptan a proposta do partido de traballar na clandestinidade participando na reorganización e fortalecemento do Partido Comunista. Seoane regresa en 1943, Gayoso en 1944, os dous en viaxe de Bos Aires a Bilbao. Seoane implícase na reorganización da resistencia en Bilbao e Barcelona. En Madrid, Gayoso ocúpase da secretaría de axitación e propaganda. No mes de outubro de 1944 fracasa o intento de invasión dun exército guerrilleiro republicano dende Francia, co obxectivo de ocupar o Val de Arán e constituír unha fronte interior dende territorio español liberado, acción que tiña por obxectivo chamar a atención dos exércitos aliados. Porén, estes, finalizada a guerra, deciden non intervir en España. Remataba 1945 cando chegan a Galicia Gómez Gayoso (López, González e Juan como alcumes na clandestinidade) e Antonio Seoane (Julián e Jorge). Gayoso, nomeado secretario xeral do comité galego do partido, vén dende Madrid coa misión de reorganizalo. Acompáñao María Blázquez del Pozo, que xa vivira a experiencia da tortura e da cadea, da que saíra en 1943. Dende Barcelona, como responsable de prensa, acompañado de Josefina González Cudeiro, chega Seoane. Josefina tamén coñecía o que significaba a detención, a tortura e o cárcere. Ao pouco de chegaren, Gayoso decide nomear a Seoane Xefe do Exército Guerrilleiro de Galicia. Seoane vivía con Josefina e Gayoso con María. Malia as dificultades, a estrutura consolídase e as catro agrupacións galegas da guerrilla incrementan a súa actividade. A organización en agrupacións establecérase en 1944, cada unha vinculada a un territorio: a primeira actuaba no extremo oriental da provincia de Ourense, o Bierzo e sur da provincia de Lugo; a segunda tiña asignado o resto da provincia de Ourense; a terceira ocupaba toda a banda norte da provincia de Lugo e a cuarta a zona noroeste de Galicia, sobre todo o litoral da Coruña e parte de Pontevedra. En 1946, xa baixo a dirección de Seoane, créase a quinta agrupación que operaba nas serras centrais nas que conflúen as catro provincias. Cada agrupación organizábase en grupos, cada un cun número aproximado de dez guerrilleiros. A agrupación máis numerosa era a primeira, liderada polo mítico Girón. En 1946 imprímese e distribúese o primeiro número da publicación El Guerrillero. A organización coruñesa establecida por Gayoso funcionaba ben, porén, non sabían que o militante Alejo Pablo Mora era un infiltrado . Josefina e Seoane vivían no número 23 da rúa Real da Coruña. Ese era lugar habitual de encontro do Comité Rexional. A organización coruñesa establecida por Gayoso funcionaba ben. Porén, non sabían que o militante Alejo Pablo Mora, ex oficial do exército republicano no que acadara o grao de tenente, admitido na organización en 1947 tras pasar pola guerrilla, era un infiltrado. Será el quen facilite á policía a información para a detención dos responsables da estrutura coruñesa. A mañá do día 10 de xullo de 1948, Josefina entra nun bar da praza de Lugo, para se atopar cun enlace. Este, detido previamente, facilitara a información sobre a cita. Ao velo agardándoa, ela saúdao cun sorriso. Préndena cando se lle achega. Mentres, no piso da rúa Real, deteñen a Seoane. Para o día 11 estaba convocada unha xuntanza no piso da rúa Real. Cando Gayoso e María chaman á porta, en lugar de Josefina ou Antonio ábrelles a porta unha parella da Brigada Político Social. María, malia estar embarazada, bótase sobre eles para crear confusión e darlle tempo de fuxir a Pepe Gayoso. Un dos policías dispara sobre ela e fírea no ventre. Gayoso lánzase escaleiras abaixo, pero nunha revolta un dos disparos dos axentes entralle pola tempa e sae polo ollo esquerdo. Tras rolar pola escaleira e perder a pistola, salta polo oco ata o portal e sae á rúa. [Continúa mañá]