Os primeiros xornais en galego: 'O labrego'

O noso porgrama Que ven a facer O labrego? -dirán os nosos leutores. Pois duas palabriñas e conto acabado. O labrego, sin representar bandería políteca algunha, ven a defender os intreses de Galicia, esquecidos – antes máis que agora-polos nosos gobernantes. Como non ten nada no papo, falará crariño. O labrego, continando sempre o lau da nosa Igresia Católeca, non se meterá nin ten pra que meterse, en custións relixiosas: non dará sorte a homes que se encubran co anónemo nin que busquen a prensa como médeo de satisfacer pasiós ruís; polo camiño tranquilo e asosegado das ideas, traballará polo ben estar desta rexión, dando especealmente, sempre que poida, axuda e oidas ós nosos peisanos, que, rematando o sigro XIX, sementan e recollen centeo que non proban. A estes mais que a naide están adicadol-os nosos traballos. Nas poucas horas de vagar, acuparase tan soilo de refrir certas esceas que no chan gallego soceden, e de entreter, de vez en cando, os que lle dean ás cadeliñas, xa con algún contiño de mil mintiras xa tamén dándolles conta de todos aqueles socesos que merezan ser conocidos. E cunha aperta a tódolos que falan esta soave e doce lengua e un afeutuoso saúdo ós nosos colegas, pon punto. [O Labrego, número 1 de 8 de xaneiro de 1891] O número abre cun editorial de presentación en que O Labrego manifesta a vontade de estar á marxe de bandeiras políticas Alerta callegos Próximas as eleuciós de Deputados a Cortes temos que dar un conselliño a médeo de prólogo das nosas tareas, a tódolos que viven neste anaco de terra, pra nos tan quirido. Por aquelo de que quen ten o pote o lume, medeo camiño ten andado, sabredes perguntar a aqueles que vos piden o voto, que demos de cousas van facer ó Congreso; que ideas e criterios teñen acerca deso que anda rolando polos pródicos e que lle chan Custión arancelaria; que resultados dará a elevación dos dereitos de importación de certas materias; si con motivo desas cousas o noso ganado siguirá embarcándose pra Ingraterra; si pensan meterlle unha entrada a esas compañías dos camiños de ferro pra que leven, como levan noutras naciós, os produtos case de balde dun lau a outro; ou si pensan que España enteira ha de estar amarrada a media ducia de acaparadores castellanos e outros tantos fabricantes catalás que nos queren xiringar na persente acasión. Todo esto e moito máis que nos queda no tinteiro, acúrresenos; e acúrresenos, asi Dios nos leve, coa maior boa fe, sin que nos guie paseón de sistemas aconómicos ou politecos. O noso pensar está reducido o seguinte: non queremos morrer de fame, nin que a fanega de centeo chegue a cinco pesos, nin que os nosos ganados, fonte inseca dedonde sacan os peisanos os cartiños que entregan mansamente ó Estado, se vendan, como fai anos, a bocados de pan. Mirade pois o porvenir que nos espera e despois non nos relaxemos coma tolos dos traballos e miserias que nos veñan encima, que a voz de alerta xa vola dá hoxe O labrego. X. D'O Labrego só coñecemos un número. Dos outros publicados, se os houbo, nada se sabe Casos e cousas O domingo do autual foi conducido ó cimenterio o cadavre do siñorD. Manuel Tato, beneficiado desta Santa Catedral, e tio dos nosos apreceabres amigos D. Laureano e D. Leoncio, ós que, como á demais familea, acompañamos no delor que sofren por tan sensibre perda. *** Na lotería de Navidá celebrada ultemamente foron agraceados coa parte do premeo maior dez dependentes de consumos desta ciudá; pois quedaron cesantes. Acompañamos ó siñor alcalde no delor que experimentou ó botalos fora; a pesar de que el mesmo dixo que “non lle pareceran moitos” E abofellas, que de sesenta dependentes que hai en consumos, deixar dun golpe cesantes a dez, tampouco a min me parece esaxeración. Pois fan falla cinco días! Sinon bota mal a conta, pra que a feixiños de a dez queden os restantes fora. **** Morreu na Cruña o verdugo Xorxe Mayer. A afiucion a aportar gorxas non pasou inda, posto que un sobriño do morto pertende a praza. Non debía haber xenro. Pois sinón en estes tempos en que abonda a yernocracia un xenro e non un sobrino debería outar á praza. **** A hora de esquirbir estes ringuilós dinnos que veñen cara á Galicia os nosos Diputados D. Manoel Becerra e D. Teolindo Soto. As visitas destes siñores sempre veñen ben ós eleutores que lles deron o voto; pro, nas autuales cercunstancias teñen aquelas maior importancea. - Por que? - Porque o país, que sofre e paga, ten unha medrana terribre porque cré – e con razón – que non vai a ter cousa que lle dea o nacesario pra pagar as contribuciós, i-é porque a chamada masa neutra que non come nin duns nin doutros, pro que é o nérveo dista disgraceada Nación, afigúraselle que tanto liberales como conservadores, o que fan é traballar prós seus paniaguados, sin que se lles dea o negro dunha uña, ós seus representados, estean ben ou mal. E agora di O labrego: Quererán eses siñores que nos veñen a ver, pasar polo papel que lles axudican os que da referida maneira pensan? ... Non, non: O labrego crê que veñen a tomarlle o pulso à openión, e que desta conformidá, han de facer valer no Congreso, en todo tempo, contra catalás e demos que se persenten, os direitos de Galicia. O labrego dalles os siñores Becerra e Soto a mais cordial ben-venida; pro, débelles facer presente, que sempre foi verdá aquelo de “non se collen as troitas a bragas enxoitas”. Lostregazos Sempre que vaias á misa, mira, rapaza, pro crego; porque o mirarche pro mozo sole ser de mal efeuto. **** - Estráname Farruco verte tan ledo! ... - Ai, ho! Se queres rirte... le O labrego. Á marxe das bandeiras O primeiro número d'O labrego saíu da imprenta o 8 de xaneiro de 1891. As referencias bibliográficas existentes apuntan todas a que deixou de se publicar nunha data indeterminada de 1893. De ser así deberían terse publicado máis de cen números mais só se conserva o número un, circunstancia que, ao noso entender, fai pouco probábel tan longa duración. De existiren, onde están os números posteriores a ese 8 de xaneiro? Centrámonos pois para a presente análise no único número conservado, que inclúe artigos sobre historia e costumes, así como textos literarios, nomeadamente poesías e contos ademais dunha sección de anuncios coa que fecha o número e que dá completa información sobre ultramarinos, comercios de teas, chocolatarías, fondas, funerarias, farmacias, máquinas de coser etc. Finaliza a páxina oito con datos técnicos sobre o propio xornal: tamaño, contidos, prezos... O número abre cun editorial de presentación en que O Labrego manifesta a vontade de estar á marxe das bandeiras políticas, interesado só en defender os intereses da Galiza; sen dependencias (como non ten nada no papo falará crariño); aínda que se declarase sempre ao lado da igrexa Católica mais sen entrar en cuestións relixiosas. Na mesma páxina, a proximidade dos comicios electorais para escoller deputados nas Cortes Xerais, que se van realizar o día un de febreiro de 1891, motiva a redacción da colaboración “Alerta callegos –sic–”, cun X. Por sinatura. Nela, O Labrego autoproclámase defensor dos intereses dos labregos perante a chamada cuestión arancelaria que vai gravar a importación de certos produtos e, sobre todo, condicionar a exportación de gando vacún para a Inglaterra. O número un aproveita para lles recordar aos representantes galegos nas Cortes Xerais as necesidades da cidadanía galega Ademais, aconsella á cidadanía exixencia e crítica á hora do sufraxio consonte as necesidades económicas e sociais. A páxina catro, sob a forma lírica do vilancico, desenvolve varias das problemáticas da sociedade labrega da época, desde o sistema eleitoral ao caciquismo. É Xesús Rodríguez López (médico, folclorista, xadrecista, escritor e político que participaba na vida diaria lucense frecuentando o Círculo das Artes, o Orfeón Galego e a "Juventud Antoniana". Era católico practicante, o que valerá para encadrar mellor o incidente xurdido a raíz da publicación de Supersticiones de Galicia, en 1895, quen asina o texto e denuncia os abusos (os trabucos e as rendas) realizados polos axentes caciquís, personificados nas figuras dos “Sacretarios” e a “curia”. Tamén aproveita para lles recordar aos representantes galegos nas Cortes Xerais as necesidades da cidadanía galega. Fronte aos parrafeos dalgún dos xornais coetáneos, O Labrego aposta máis polos “Lostregazos”, e “Casos e cousas”. Este último apartado acollía noticias da actualidade social (a lotaría de Nadal e mortes de persoeiros lucenses, entre outras) e política, como a visita dos deputados Manuel Becerra e Teolindo Soto. Na actualidade, o primeiro número pódese consultar na Real Academia Galega. É o único que coñecemos. Dos outros números publicados, nada se sabe.