Prender no teatro amador

"O teatro é un mundo completo que vai sempre nos petos das teatreiras e nas cabezas das espectadoras". As mil vidas de Dorotea (Lorena Conde, Cuarto de Inverno, 2020). Desde a butaca observa a obra que durante uns minutos fai que o mundo mude, que o invisible sexa visible, que se remexa o pasado, que se experimente o futuro… Entón, como di Amantia Coello, directora de teatro amador, "a comunidade medra". O teatro afeccionado está arraigado en Galicia, como demostran os 90 anos de Airiños, en Asados (Rianxo), os 16 de Gargallada Teatro, no Barco de Valdeorras, ou os 10 do cabaré de Farandoleiras, en Oleiros, e da Aula de Teatro do IES de Alfoz-Valadouro; algúns exemplos das ducias de compañías que se expanden pola comunidade. Son grupos diversos en canto idade, profesións, gustos… que teñen algo en común: a paixón polo teatro. Entre o gozo e o xogo Manuel Caramés, de Gargallada Teatro, pensa que a principal motivación para ser parte dunha compañía é "o gozo de actuar", aínda que a el o que máis lle gusta é o proceso. Paula Galego, das Farandoleiras conta que se animou porque "o cabaré era algo que non fixera nunca". Elsa Parada, do mesmo grupo, recoñece que "foi un reto para deixar de ser tímida". Para rapazada do IES de Alfoz "é coma un xogo no que poñerse en situacións moi diferentes ás da vida diaria e na pel de personaxes diversos". Pola súa banda, Coello recoñece que "en Airiños mestúranse o amor ao teatro e á comunidade. Créanse lazos, compártense as ganas, a valentía. Engancha". Todo o grupo opina sobre que obra representar, aínda que haxa alguén que a seleccione inicialmente. En Gargallada Teatro é o propio Caramés quen fai o labor e a partir de aí debaten. En Airiños, Coello propón o texto e logo ven que lles guste a todas, que sexa factible, que teña contido: "o teatro é comunicar, ten que aportar e reflexionar". María Rey explica que en Farandoleiras "as obras xorden das improvisacións e de aí, Clara Gayo, a directora e dramaturga, escribe o texto. Son escenas teatrais con música, coreografías". Galego matiza que fan cabaré de crítica social, con humor, "queremos romper a cuarta parede e implicar ao". En Alfoz, este curso dedícano ao teatro de monicreques, onde as actrices interactúan coas marionetas. Paz Quiroga, a docente, escolle a obra segundo o alumnado matriculado na materia xunto ao Equipo de Dinamización Lingüística: a obra sempre é en galego. Horas compartidas A continuación, chegan os ensaios. "Pasámolo ben porque buscamos obras de comedia, o máis dramático non nos dá polo carácter", explica Caramés. En Oleiros fan "ensaio-taller e ensaio-ensaio". Galego conta que nos talleres buscan pasar un bo momento e que papeis se adaptan mellor a elas. En Airiños, Coello recoñece que "os ensaios son moitas horas compartidas, polo que hai que traballar para que as dinámicas sexan sas e funcionen". Para montar a escenografía, en Gargallada mesturan o seu traballo coa colaboración da xente da zona. En Airiños dividen as tarefas entre elas segundo "as apetencias de cadaquén e así sacar o mellor de nós", expón Amantia Coello. En Farandoleiras tamén o fan así. "A parte artística decídea Gayo", explica Galego, mentres Isa Currais apunta que reparten os labores nunha xuntanza e logo axudan entre todas. En Alfoz, o propio alumnado é o encargado de construír o decorado, preparar o vestiario… e Ton Arenas colabora na creación e manexo dos monicreques. Os trámites burocráticos resultan excesivos e difíciles No entanto, entre a diversión, tamén hai dificultades. As compañías amadoras resaltan que os trámites burocráticos son excesivos e difíciles se non hai alguén dentro do grupo que se manexe a nivel dixital. No persoal, cadrar horarios pode ser complexo, tanto para ensaiar como para viaxar, para o que Paula Galego propón un servizo de conciliación. Outro dos problemas aos que se teñen que enfrontar é a falta de recursos, ás veces económicos e outras materiais, sobre todo nalgún dos espazos onde actúan. Amantia Coello resalta que nunca se debe esquecer "a dignidade do teatro". Aínda así, a obra sae adiante. As compañías salientan que o público responde ben. "Hai veces nas que a xente queda fóra, malia que sexa unha obra xa representada", afirma Caramés. Galego recoñece que nunca tiveron unha mala acollida, "malia que ás veces haxa descoñecemento do cabaré". Quiroga espera ir a outras escolas da contorna este curso. Coello valora que "nas vilas onde se traballa o teatro, o público sempre é cálido". Ante e sobre a butaca, o teatro amador prende, espállase, a través das xeracións, alén das aldeas, vilas, cidades, comunidades nas que naceu.