"Meu pai sempre falaba diso, de que este cadro era unha metáfora", explica Xosé Díaz Arias (A Coruña, 1949), quen salienta "a actitude do home á esquerda, que intenta convencer ao auditorio". Auditorio entre o que se atopa, de maneira inaudita, unha muller a aleitar un cativo. "O discurso e Os afogados son os dous primeiros óleos de temática política que pinta Díaz Pardo", engade o seu fillo. Os afogados son, en realidade, os fusilados polo fascismo. Este lenzo pertence, na actualidade, á colección de Abanca.
Antes de pintar O discurso no obradoiro que tiña na rúa de Lista, hoxe Ortega y Gasset, de Madrid, Isaac Díaz Pardo dedicábase aos retratos, ás maternidades, ás escenas campesiñas. Pasaran apenas dez anos desde que os franquistas asasinaran seu pai, o pintor e escenógrafo Camilo Díaz Baliño. "Naqueles anos [mediada a década dos 40], Isaac era pintor profesional en Madrid", recorda Xosé Ramón Fandiño, estreito colaborador de Díaz Pardo no Instituto Galego de Información, "que vivía, sobre todo, de encargos da burguesía. E isto anóxao moito".
Fandiño fala por boca do propio Isaac, quen lembraba no tramo final da súa vida como aquel vender a alma aos burgueses de Madrid e a oferta que recibiu desde as alturas do réxime para traballar na decoración de Cuelgamuros empurrárono a marchar da cidade. E a deixar a pintura. "Volveu para O Castro, en Sada", sinala. E ao pouco tempo partiu cara á Arxentina, onde reinicia a súa vida ao entrar en contacto con Luís Seoane e o exilio republicano.
Pero foi xustamente unha das últimas exposicións da súa obra en Madrid, no Círculo de Belas Artes en decembro de 1948, a que acolleu por primeira vez en público O discurso. "É por iso que o cadro tivo que ser pintado en 1947 ou 1948. Xa comuniquei na Deputación que deben corrixir a data", afirma Xosé Díaz Arias. No Catálogo do patrimonio artístico da Deputación da Coruña figura 1946.
O discurso colga desde onte no Museo de Belas Artes da Coruña. Cedeuno a Deputación da Coruña, a mesma institución á que recorreu o mozo Isaac Díaz Pardo para, a través dunha bolsa, rematar a carreira de Belas Artes no escuro inicio da década dos 40.
