Patrimonio e poesía xúntanse no Festival dos Eidos

En Parada do Courel, en Folgoso do Courel (comarca de Quiroga), na que foi antiga morada de Uxío Novoneyra, pode lerse “Chove para que eu soñe". É o verso que inspira o Festival dos Eidos, organizado pola Fundación Novoneyra, que vén de acadar unha mención especial dentro do Informe Claves e impactos da cultura no medio rural. O valor dos intanxíbeis do Ministerio de Cultura, no que se destaca este festival como elemento central da súa programación. Este informe, que mide o impacto da cultura nos territorios rurais, destaca a Fundación Uxío Novoneyra e o Festival Agrocuir entre proxectos de todo o Estado polo impacto social, económico e demográfico que fomentan nas comarcas de Quiroga e da Ulloa. A novena edición do festival, que decorrerá entre os vindeiros 23 e 25 de agosto, ten como punto de partida a obra do poeta do Courel: ás 17 horas da sexta feira 23 inaugurarase a exposición da serie de pinturas Romance de Manuel de Ribadaira, de Nicolás González Aller, inspiradas no romance que Uxío Novoneyra dedicou a Federico García Lorca e a un veciño, Manuel de Ribadaira, 'paseado' en 1936 aos 21 anos. "O 'paseo' de Manuel de Ribadaira impresionou moito a Uxío: malia que só tiña seis anos cando aquilo sucedeu; lembrouno toda a vida e foi quen de escribir ese poema -que é talvez un dos primeiros que tratan a memoria histórica- corenta anos despois", explica Branca Novoneyra, filla do autor de Os eidos, directora do festival e colaboradora de Sermos Galiza. "Parada era un concello republicano -o tío do propio Uxío era alcalde e tivo que fuxir e andar agochado durante moito tempo- e sufriu dunha maneira moi cruel a represión e a vinganza dos falanxistas". González Aller escolleu unha serie de episodios extraídos do poema de Novoneyra converténdoos en pintura, que se exporá nunha zona da casa recentemente recuperada para a Fundación. "Nesa inauguración contaremos con familiares do propio Ribadaira, que virán de Barcelona para asistir á apertura da exposición", informa Branca Novoneyra, deixando entrever así o vínculo que une o festival e a propia Fundación coa comunidade que os acolle. "Na Casa-Museo de Uxío Novoneyra facemos un traballo continuado que, dalgunha maneira, vertebra a programación cultural na montaña", subliña a directora do festival. Hai que pensar que o Festival dos Eidos opera un pouco como a festa da aldea. Mesmo hai unha parte da veciñanza que vive fóra e que programa as súas visitas estivais en función das datas do festival. Non hai ningunha aldea que teña tres días de festa na comarca!". É por iso que, máis alá do Festival dos Eidos, a Fundación traballa para sortear as moitas eivas da zona en canto a programación e infraestruturas culturais. Mais durante o festival, esa pequena comunidade amplíase con xente que xa ten como costume pasar a fin de semana no Courel gozando da poesía e da música que se programa durante tres días. "Hai xente que repite todos os anos, que xa teñen os Eidos como unha data marcada no seu calendario". Unha escolma poética que resume case 50 anos da obra de Antón Reixa Festa da poesía O dos Eidos é un festival que celebra o libro por antonomasia de Uxío Novoneyra, e que se abre a múltiples camiños poéticos. O recital do sábado 24, por exemplo, xuntará nun o poeta da extraterritorialidade Isaac Xubín, a intensidade de Luz Pichel, unha poeta local como Brenda Alborada, e o poeta de Santarém André Tecedeiro, "unha das voces máis interesantes e persoais da poesía portuguesa actual", en palabras de Branca Novoneyra. "Este ano, ademais, imos facer presentacións de libros en formato conversa. Na sexta feira estará Xabier Cordal acompañando a Antón Reixa na presentación da súa antoloxía poética Enciclopedia Perplexidade (Faktoría K, 2024). E o sábado pola mañá serán Antón Lopo, co seu Diarios 1 / Azul Monforte (Noudelo e Ribón, 2024) e María Sánchez -unha poeta cordobesa que reside no Saviñao (Terra de Lemos)- con Fuego la sed (La Bella Varsovia, 2024) os que manterán unha charla ante o público". E o festival rematará a edición deste ano abrindo as portas á edición de 2025, en que se celebra o 75º aniversario da aparición de Os eidos. Nieves Neira presentará a nova edición de Chan da Pólvora do libro que dá nome ao festival, cerna da obra 'novoneyriana' e título que consagrou O Courel como territorio literario. Trátase dunha edición que inclúe un dicionario novoneyriano, titulado As cores do ucedo e realizado por Emilio Araúxo como resultado de máis de quince anos de entrevistas e conversas co escritor, ademais dun prólogo de Nieves Neira, unha das grandes especialistas na obra do escritor courelao e que está a piques de depositar unha tese sobre Novoneyra, centrada fundamentalmente n'Os eidos. A poesía tamén se expresa a través da música no festival dos Eidos, e así, este ano as asistentes poderán presenciar -no espazo da horta- os espectáculos de Familia Caamagno, do grupo Dúbida, de O´Leo de Matamá -que estreará o seu último traballo, Verba Estirpe-, Iria Piñeiro e Mónica de Nut -co seu espectáculo Kennebec-, Fran Amil con Popsía, o espectáculo multimedia Alta Montaña de Iván Torres, e a Literatura musicada da Fundación Legar, centrada na recuperación de paisaxes sonoras. Novoneyra en Estados Unidos: ecopoetry Roteiros polo patrimonio Pero ademais, o Festival dos Eidos quere integrar o coñecemento e a celebración do patrimonio natural e cultural do Courel -"igual que o integrou Uxío Novoneyra no seu libro", apunta a directora do festival- a través de roteiros que dan a coñecer a riqueza da contorna. Por unha parte, está a xa clásica ruta para albiscar os paxaros que aparecen nos poemas escritos por Novoneyra guiada polo ornitólogo Xavier Vázquez Pumariño –tamén colaborador de Nós Diario–. E este ano, intégrase tamén unha nova ruta pola "Arquitectura de Parada" interpretada polo arquitecto Xosé Allegue.