En só un ano, o xornalista Afonso Eiré publicou tres libros, todos reeditados. Infiltrados (Biblos), Belesar, o orgullo de España (Hércules) e Eu estaba alí. Pequenas historias de Galiza (Hércules). Vinculado ao xornal A Nosa Terra desde 1977 até a súa desaparición, maiormente como director, Eiré foi notario dos principais momentos da historia do nacionalismo e quere situar no lugar que merece as batallas gañadas que explican o país que hoxe temos.
-Eu estaba alí en certa medida é unha memoria da súa traxectoria como xornalista?
O libro ten intención política, como todo o que fago. Por outra parte, é tamén a forma de facer xornalismo que existe en todos os países normalizados do mundo, o xornalismo de investigación que soe rematar publicándose tamén en libro. Os episodios que están recollidos responden a dúas razóns, en primeiro lugar porque considero que non están valorados na súa xusta medida e, en segunda, porque non foron contados ao xeito e eu podo aportar unha visión nova, con novos datos.
-Como fai, poño por caso, coa creación da AELG que chama a atención fronte á Nunca Máis, Baldaio ou Xove?
Diso se trata. O nacemento da AELG en Poio ten unha grande importancia como a creación en definitiva do tecido asociativo que está moi presente no libro. A cultura é e foi básica nun país como Galiza e alí púñanse as bases da súa relevancia cun texto inaugural moi comprometido co país.
-O libro está a punto de chegar á terceira edición, o que non é habitual no noso mundo editorial.
A explicación é que a xente quere saber. Nun ano publiquei tres libros e os tres foron reeditados, o que tamén é un feito único. Os tres son de investigación xornalística.
“Tocoume ser notario de loitas que tiñan como obxectivo a liberación nacional”
-Ese “eu estaba alí” significa que o xornalista séntese testemuña privilexiada da historia?
Non é só en calidade de xornalista senón toda a xente que participamos e estivemos neses momentos naqueles acontecementos que son xa históricos. Tiñas a sensación de que estabas a facer algo importante polo país. A xente desprazábase a Baldaio, ás Encrobas, a Xove... e defendía os nosos dereitos. Sentía esa necesidade de contribuír desa maneira á historia porque o obxectivo, cómpre lembralo, era a liberación nacional. A min tocoume ser notario deses feitos. Cando comezo a escribir con catorce anos o meu obxectivo era loitar para cambiar a sociedade. Tocábame, dalgunha maneira, contar o que estaba a pasar. Desde ese sentido enfoquei o xornalismo, situándome sempre do mesmo lado, da beira dos dereitos da cidadanía e da nación.
-O libro recolle unha fotografía de Xan Carballa na que se lle ve diante da política titulada “o xornalista tranquilo”...
Foi cando coñecín a Xan Carballa (xornalista da redacción de A Nosa Terra). Eu estaba diante da policía pero co caderno de notas na man. Pensou que era tranquilo. Aos poucos meses entraría en A Nosa Terra, cando quedei de director por vez primeira.
-Non ten idea de que hoxe o xornalismo, maiormente deixou de “estar alí” que, por así decilo, mudou nun “xornalismo en diferido”?
Así é e por moitas razóns, algunhas económicas e outras porque, entre outras cousas, prefírese que o xornalista non estea presente. Cando nace A Nosa Terra, o que se manifesta na fundación é que imos contar o que acontece, que os nosos xornalistas van estar aí. Desta maneira, apostamos xa naquel 1977 polo xornalismo e somos os primeiros que temos fotógrafos na plantilla para que se deixe constancia dos feitos. O xornalismo non está morto e continúa a haber, aínda que en menor medida e en especial en América Latina, crónicas nos que se investiga e se relatan os feitos. Non hai que inventar nada, hai que volver ás esencias do xornalismo. O propio García Márquez chega a dicir que todas as súas novelas son xornalismo.
"O que quero é contar cousas e adáptome a distintos xéneros, novela, ensaio, crónica, investigación... e agora tamén guións para documentais".
-Parte desa idea tamén toda a súa obra, non só a xornalística en sentido estrito senón tamén a narrativa?
O que quero é contar cousas e adáptome a distintos xéneros, novela, ensaio, crónica, investigación... e agora tamén guións para documentais. Busco que cheguen á xente. A nosa história négase e escríbese noutras voces. O coronel gaditano José Fernando Navas publicou en Hércules Edicións un libro que para min é paradigma do que digo. Aborda o tema da guerra da Independencia e explica como a primeira nación que derrota a Napoleón foi o pobo galego que se levantou pola súa dignidade. Explica como as batallas en Galiza foron as máis importantes e asómbrase de que os libros galegos non o recollan así. Isto é unha constante desde o Medulio, o pobo levántase pola súa dignidade. Acontece o mesmo nos últimos cincuenta anos e os propios dirixentes nacionalistas están a empregar un discurso totalmente en negativo que non ten razón de ser.
-Hai razóns para mudar ese discurso que vostede define como negativo?
A análise é certeira, mais a comunicación negativa. Isto non pasaba nos anos setenta, nos que se transmitía ilusión, saber por onde queríamos ir, que era a liberación de Galiza. Iamos gañando batallas e iso aumentaba o entusiasmo. Agora é como se o nacionalismo galego estivese derrotado e os vascos e cataláns levaran outro ritmo en lugar de poñer en valor o que fixemos. Por esa razón empezo o libro coa historia do Piloto. Cando non existía a loita armada no País Vasco, na Galiza estaba aínda a guerrilla galega. E non era só o Piloto. En Chantada había 105 casas nas que tiña contacto. Cando montamos as Comisións Labregas a xente que nos apoiou era esa mesma. Nós non temos un pobo de derrotados. O que significa Nunca Máis, a loita contra a cota empresarial, que un pobo se levante contra un goberno por un imposto, ou a paralización da central nuclear de Xove, caso único en Europa... mostra que Galiza se mobiliza e gaña batallas. Eses episodios non aparecen nos libros de texto porque quen escrebe a historia non atura as vitorias do nacionalismo popular e falsean a realidade. Por exemplo, o presidente do Consello da Cultura Galega saca unha Historia de Galiza e dedícalle sete páxinas a Teima e media a A Nosa Terra. Se os que protagonizan esas batallas non foran do nacionalismo, senón do boísmo que se manifestan coas mareas, o conto sería outro.
-Por que non se transmite entón esa enerxía que había antes?
Hai unha xeración que pensaba que iamos chegar á liberación nacional e non a vai ver e de aí vén certa negatividade. Non consegue aquilo polo que loitou e deprímese. Mais hoxe estamos gañando batallas. O das preferentes ou dos emigrantes retornados son exemplos de agora. Non cremos en nós mesmos e iso é parte do problema. Valórase pouco a militancia e tampouco se coidan as persoas que se comprometen no nacionalismo. Moitas persoas ao longo da historia cansan de militar porque non se senten arroupadas nin valoradas. A maioría das veces as rupturas do nacionalismo non son por diferenzas políticas grandes.
-Que razóns son entón, ao seu ver, as que levan a esas rupturas?
Explícoo en Infiltrados. O enemigo tamén xoga porque o nacionalsimo atácase desde dentro e desde fóra. Aquí todos, empezando polos dirixentes de hai moitos anos, somos uns ilusos. Por exemplo, houbo unha manobra para romper a UPG e converter o BNG nun partido socialdemócrata e a UPG non só non se defendeu senón que, ao quedar en minoría na Executiva, quería poñer a andar un diario cos mesmos que levaban a manobra.
"Eses episodios non aparecen nos libros de texto porque quen escrebe a historia non atura as vitorias do nacionalismo"
-Vostede sitúa o inicio da ruptura do BNG en 2001.
Non fago esa reflexión desde agora. Collo o que publiquei daquela na que xa anunciaba o que se produciría. Asistira a tres reunións nas que se me avisaba do que se ía producir. Se despois non rompeu foi grazas a que se chegou ao goberno, mais houbo un cambio de liña que moita xente non asumía. E non falo do quintanismo. A UPG, o nacionalismo popular, avalou aquel xiro. O que non é entendíbel é que hoxe se poña en cuestión o labor do goberno, que foi moi bo
a en moitos aspectos e tamén en moitos concellos, como o de Vigo con Castrillo.
-Ese darlle o valor que teñen eses momentos históricos, busca enviar unha mensaxe?
O libro recolle artigos e anotacións daquelas reportaxes para que se vira que non era unha interpretación de hoxe senón de cando estaba a pé de obra. Un só militante cunha organización detrás é quen de darlle a volta ás cousas, caso das Encrobas cando Manolo toma a palabra no momento en que ían repartir os cheques e dálle a volta, detrás tamén estaba Muñiz de las Cuevas. Hoxe dise que somos poucos, mais non é así. O que se monta en Xove vén pola Agrupación Cultural de Viveiro. Todo o que se fixo até agora fixémolo cos nosos medios, con menos militancia e peores condicións. Aquí gañáronse batallas importantísimas. Se non fose polo nacionalismo, non coñeceriamos o país que hoxe temos. Quérese transmitir que o nacionalismo é unha rémora mais, se non fose por moitos dos seus militantes, o país estaría desmantelado. Con poucos medios, mais con militancia e organización conseguiuse mudar moitas cousas. Temos cincuenta anos de vitorias, a liberación nacional é certo que está lonxe, mais os procesos que se dan en Galiza débense, en boa medida, ao nacionalismo.
"Quérese transmitir que o nacionalismo é unha rémora, mais se non fora por moitos dos seus militantes o país estaría desmantelado".
-Que opina de quen fala que é preciso unha nova política e desacredita ás organizacións?
Un pobo colonizado asume a propia dependencia e a inferioridade. Iso transmítese tamén ás clases dirixentes e á militancia nacionalista. Asumamos as vitorias e deixémonos de laiarnos. Poñerse na negatividade significa facerlle a campaña aos outros. Cómpre mudar esa mensaxe para outra positiva. Centrarnos nos pasos que hai que dar e conseguir avances. A diferenza entre Beiras e outros dirixentes é que el vai cara adiante, en positivo. Cando non ve saída busca outras novas, sen contar coa organización. Así acaba sempre abandonado por aqueles que o apoiaron, no PSG, en Esquerda Nacionalista e agora en Anova. Cando pacta con Fraga tampouco é unha arroutada. Cómpre acompasar a organización aos pasos a dar.
-En certa medida, igual que dá valor a certos momentos históricos, quixo poñer no lugar que merece A Nosa Terra?
Non o pensei, tal vez porque cando fixen estes traballos aínda se publicaba. Se tivera esa pretensión podería ter contado outros moitos episodios nos que A Nosa Terra foi fundamental, por exemplo, na entrada do MC ou do PNG no Bloque, despois de que dirixentes comezaran a escribir no semanario ou entrar no Consello de Administración. O nacionalismo organizado foi aglutinador. A Nosa Terra formou parte da miña vida desde 1977 e fun director en 1982, tirando do proxecto. Os últimos trinta anos do nacionalismo non se entenden sen a presenza de A Nosa Terra porque abriu moitas portas, en precario desde que nacemos. O miragre foi que resistira tanto.
-Na entrevista co xornalista César Lorenzo Gil en Biosbardia, compañeiro na redacción do xornal, falou do regreso de A Nosa Terra.
Non sei cando. mais estou convencido de que antes que despois vai volver porque é unha cabeceira que forma parte da nosa historia. Creo na Galiza e non entendo un país sen medios propios e ANT é fulcral para entender o nacionalismo desde 1907, marcou moitos camiños. Dentro do propio nacionalismo houbo intereses para que desaparecera. Estou certo de que se continuase, a ruptura en Amio non se tería producido desta maneira. Esa é unha historia que algún día hai que contar. O país vai ir adiante e será quen de crear novos medios e ANT ten que estar aí. Se teño que estar nese momento, estarei, como o fixen noutras etapas da súa historia.
