A súa historia é propia das cantantes negras da súa xeración. Nada en Memphis, Tennessee, en 1942, filla dun predicador, iniciouse á música nunha igrexa baptista en Detroit. Esa etapa vital, que rematou en 1960 cando realizou as súas primeiras gravacións seculares para Columbia, ocuparía anos despois un dos seus discos totémicos, o abraiante Amazing Grace (1972).
Atrás quedaban daquela sete anos de éxitos imparábeis, produto dunha voz que desbordaba calquera fórceps e transportaba toda a herdanza musical afroamericana, do gospel ao rhythm and blues, do soul sureño ao blues. Chain of fools, Think, Call me ou I never loved a man (the way I love you) puntuaron as listaxes de r&b dos anos 60.
O corpo central da súa efervescente obra rexistrouno na discográfica Atlantic. Entre o elepé I never loved a man (1967) e Hey now hey (1973) houbo nove discos que forman entre o máis graúdo da impresionante música negra estadounidense daqueles turbulentos anos. Ao tempo que lle prendía fogo a un repertorio propio -Think, por caso- ou alleo -Son of a preacher man, varias versións de The Beatles que compiten coas orixinais- adquiría unha conciencia política máis radical.
É lugar común que Respect, escrita por Otis Redding pero reapropiada para a causa dos movementos civís e o feminismo por Franklin, foi un dos himnos chave das rebelións dos 60. Menos coñecido é que Aretha se chegou a ofrecer para pagar, en 1970, a fianza da dirixente comunista afroamericana Angela Davis. “Tanto ten se son 100.000 dólares ou 250.000”, dixo, “a xente negra debe ser libre. Eu estiven presa por alterar a paz en Detroit, e sei que unha altera a paz cando non ten paz. Estar na cadea é un inferno”.
Ao tempo que o movemento negro perdía enerxía, acosado polas estratexias legais e paralegais e ilegais dos sucesivos gobernos estadounidenses, o soul foise transformando. Deu paso ao funk paranoide de principios dos 70, que logo derivou na música disco, hedonista, e na que a carga política non resultaba tan evidente. As rúas dos guetos rebaixaran a temperatura mobilizadora. Os traballos de Aretha Franklin foron amolecéndose mentres a súa figura ía adquirindo dimensión salvífica. Pero artisticamente esluíuse, fíxose menos relevante.
Con Aretha Franklin, que cantou na toma de posesión do primeiro presidente negro dos Estados Unidos e morreu de cancro de páncreas, vaise a derradeira expoñente dunha época. Se cadra só Stevie Wonder encaixa aínda na categoría e, con todo, a súa áurea social e política non é, nin de lonxe, tan luminosa como a da cantante de See Saw.