Miguel Palomo: legado da emigración galega na Bélxica

No pasado mes de xuño, faleceu en Bruxelas Miguel Palomo, fundador do Centro Galego e figura emblemática da diáspora galega. A súa vida estivo marcada pola loita antifranquista, o exilio e o galeguismo, reflectindo a historia de toda unha xeración de galegos que buscaron novas oportunidades alén das súas fronteiras. Nacido en Madrid, Miguel era fillo de Nemesia López, feminista e militante comunista que fuxira de Ourense por represalias franquistas. A familia regresou á Coruña, onde Miguel traballou nunha imprenta. A represión obrigou a familia a fuxir a Euskal Herria, e Miguel e o seu irmán comezaron a traballar de mineiros. En 1956, coincidindo coa Exposición Universal, Miguel fuxiu a Bruxelas. Alí, traballou como mineiro e afiliouse ao Partido Comunista, militando posteriormente no Bloque Nacionalista Galego. Na capital belga, galegos e asturianos fundaron o club García Lorca, un espazo de encontro para antifranquistas. Durante a ditadura, organizaban manifestacións, recadaban fondos para presos políticos e asistían a mitins, incluso deslocándose a París para actos de figuras como Dolores Ibárruri. A finais de 1979, Miguel reuniu un grupo de galegos para fundar o Centro Galego de Bruxelas, que se estabeleceu oficialmente en decembro. A iniciativa foi criticada por algúns, que consideraban que debilitaba a unión dos españois. Con todo, Miguel cría que, tras a morte de Franco, era fundamental centrarse na defensa da cultura galega: "A gaita é agora a nosa metralleta". Este núcleo falaba sempre en galego, mantendo viva a identidade cultural. A música e a danza como armas culturais Unha das primeiras accións do Centro foi a creación dun grupo de música tradicional galega. O primeiro gaiteiro foi Antonio Miramontes, de Compostela, e nel integráronse moitos fillos de galegos, incluídos os de Miguel: Manuel, tamborileiro; Santiago, gaiteiro; e Marisol, bailadora e profesora de danza. Do grupo de baile, que chegou a ter máis de 300 membros e viaxou por toda Europa, naceu Ialma, coas bailadoras Noemí, Natalia e Marisol Palomo, Sonia Pardo e Verónica Codesal, e posteriormente Magali, Nuria e Eva. Verónica representou Bélxica no Festival de Eurovisión en 2003, sendo a primeira galega en participar e a primeira vez que se tocou a gaita galega no certame, acadando o segundo posto. Os galegos na Bélxica sempre foron moi emprendedores, e Miguel non foi a excepción: traballou como taxista, pintor e finalmente fundou unha importante empresa de pintura. No Centro Galego tamén impulsou a creación doutros, como a Casa de Galicia de Bruxelas e os centros galegos de Amberes e Gante, onde membros do de Bruxelas axudaban a fundar novos grupos de música e baile tradicional. En 1981, Miguel fundou a XOGE (Xunta de Organizacións Galegas de Europa), cuxa primeira iniciativa foi organizar encontros de todos os centros galegos do continente en forma de festivais. A primeira edición celebrouse na Universidade Libre de Bruxelas, coa actuación de Milladoiro, e a segunda en París. Porén, non houbo unha terceira edición debido ás diverxencias sobre o apoio ás reivindicacións políticas do nacionalismo galego. Miguel centrouse en manter viva a presenza da Galiza en Bruxelas Miguel centrouse entón en manter viva a presenza da Galiza en Bruxelas. Logrou que na EXPO de MiniEuropa se incluíse un símbolo galego, a Catedral de Santiago de Compostela, e apoiou a asociación Les Amies de Saint Jacques para colocar un menhir na Porte de Hal, como punto de inicio do Camiño desde Bruxelas. Creou tamén a revista A Nosa Voz, que deu a palabra á colectividade galega e serviu como órgano de expresión do centro, chegando a ser enviada a máis de cinco mil socios. Xunto con Salvador Soutullo, Miguel escribiu tamén o libro Galicia na Unión Europea. En 1999, fundou unha sucursal do Centro Galego en La Tentation, unha sala gótica con capacidade para mil persoas. A idea era que tamén fose un centro de músicas do mundo, promovendo o diálogo intercultural. Porén, o Centro Galego de Bruxelas pechou por creba económica tras a pandemia, como sucedeu con outros na Bélxica, na Alemaña, na Suíza e en París. Algúns consideran que a desaparición destes centros tamén se debeu a que a xeración fundadora non deu pasado o testemuño ás novas xeracións, que acabaron por se desinteresar. Porén, en Bruxelas, apareceron novos grupos de galegos emigrantes, que dan continuidade ao legado de Miguel Palomo.