Memoria histórica en banda deseñada

Se cadra todo cambiou cando Art Spiegelman editou o célebre Maus, un álbum de banda deseñada que recollía a memoria histórica do Holocausto a través das lembranzas persoais do pai do autor, un xudeu polaco sobrevivente de Auschwitz. A obra de Spiegelman publicouse nun momento en que a industria do cómic estaba dominada por historietas de superheroes e no que a percepción pública do xénero se achegaba moito á dun produto para adolescentes sen capacidade para servir de vehículo a narracións para adultos. O éxito inesperado de Maus -que foi a primeira novela gráfica gañadora dun premio Pulitzer- contribuíu a mudar esa imaxe da banda deseñada, habilitándoa ante o público como un medio perfectamente capaz de transmitir valores relevantes para a sociedade. Hirsch definía a posmemoria como a relación entre dúas xeracións, a herdanza do trauma persoal, colectivo e cultural recollido non a través dun relato directo de pais a fillos, senón mediante comportamentos, obxectos cotiás ou imaxes inquietantes En 1992, a estudosa Marianne Hirsch definiu por primeira vez o termo posmemoria para aplicalo, precisamente, a Maus. Hirsch definía a posmemoria como a relación entre dúas xeracións, a herdanza do trauma persoal, colectivo e cultural recollido non a través dun relato directo de pais a fillos, senón mediante comportamentos, obxectos cotiás ou imaxes inquietantes. Moitas destas cousas poden atoparse no volume de banda deseñada que a Deputación de Pontevedra presenta esta sexta feira e que ten como obxectivo achegar á xente moza os feitos acontecidos durante os anos da ditadura e da represión. A obra, titulada Regreso á Illa de San Simón, foi coordinada polo debuxante Kiko Da Silva e contén o traballo de trece autores e autoras formadas na escola do Garaxe Hermético, que crearon varias historias situadas na illa da ría de Vigo desde 1936 a 1943. Kiko da Silva, en conversa con Nós Diario, explica a xénese do proxecto: "Desde O Garaxe Hermético levamos moito tempo colaborando coa Deputación de Pontevedra, editando libros que serven como catapulta para facilitarlle o acceso ao mercado editorial ao alumnado do curso profesional de banda deseñada. Hai pouco tivemos unha experiencia moi interesante co libro O picoto do pai, un volume colectivo elaborado por alumnas e alumnos da escola que mesmo chegou a ser finalista nos premios da edición. Cando hai un ano, a Deputación contactou connosco para publicar un libro sobre memoria histórica, axiña pensei nunha historia como a deste álbum: artellado a partir de historias curtas pero cun fío argumental que lle dese unidade". "Hai anos que falamos de San Simón como lugar de memoria, mais o certo é que o que sucedeu apenas se difunde, nin sequera nas escolas", sinala Kiko da Silva Ese fío argumental é o duns mozos que acoden a un "campamento pirata" organizado na illa de San Simón e acaban atopando a realidade do alí sucedido. Segundo Da Silva, "funciona tamén como unha crítica ao modo en que se lle ensina á mocidade a illa de San Simón, a través dunhas actividades moitas veces moi frívolas que agochan a terríbel realidade do que aconteceu alí". O libro, en principio dirixido á mocidade, contén historias e datos que serán de interese para todos os públicos. "Está feito desde un punto de vista moi amplo co obxectivo de dar a coñecer uns relatos que son moi pouco divulgados. Hai anos que falamos de San Simón como lugar de memoria, mais o certo é que o que sucedeu apenas se difunde, nin sequera nas escolas. Estou seguro de que moitos adultos atoparán no volume historias que descoñecían". A BD como medio de coñecemento Miguel Rojo e Pablo Prado, Fernando Llor e Ana Pumares, Fonso Barreiro e Antonio Recuna, Eli García, Miriam Iglesias, Iago Fernández Falcón e Damián Gómez Figueras, Zaida Novoa, Mara Méndez, Fernando Llor e Olalla González, e Lorena Nikoli son os autores dunhas historias que se enmarcan no campo de concentración situado na illa da ría de Vigo desde 1936 até 1943: un campo de exterminio onde os presos políticos comunistas, republicanos ou socialistas eran asasinados e no que as condicións ás que estaban sometidos os presos eran inhumanas. Kiko da Silva subliña que "a BD ten a vantaxe de que con moi pouca documentación podemos recrear os feitos e os escenarios históricos. Pero ademais, a lectura pausada permite emocionar sen renunciar á reflexión. Os momentos históricos hai que humanizalos: son cousas que lles sucederon a persoas con nomes e apelidos, e a BD axuda a empatizar cos feitos dun xeito que os libros de historia moi dificilmente poden igualar". "No caso de San Simón", continúa Da Silva, "era complexo porque a maioría son historias persoais, moi humanas que, en ocasións, nin as propias familias dos protagonistas coñecían. O que sabemos de San Simón procede de estudosos e xornalistas que foron pescudando no seu pasado, e sempre ofrece unha compoñente colectiva que foi o que nos decidiu a elaborar un libro coral. Cremos que é o que máis se achega á realidade do acontecido alí". Presentación no Museo de Pontevedra Regreso á illa de San Simón será distribuído entre os institutos de educación secundaria e tamén en bibliotecas e puntos de lectura dos diferentes municipios. Aquelas persoas interesadas nesta obra tamén poderán solicitala nas instalacións do departamento de Memoria Histórica da Deputación, que se atopan situadas no edificio do Arquivo Provincial. A presentación será o vindeiro 15 de outubro, ás 20.30 horas, no edificio Castelao do Museo de Pontevedra. As persoas que queiran acudir ao acto deberán inscribirse previamente no correo electrónico memoriahistoria@depo.gal.