Lugo vira esta fin de semana en capital da zanfona

Un paseo pola historia musical dun instrumento milenario, desde as súas orixes até o presente. Esta é a proposta do terceiro encontro ao redor da zanfona que decorrerá esta fin de semana no Centro de Artesanía e Deseño (Centrad) da Deputación de Lugo. Serán tres días de conferencias, clases maxistrais e concertos coa zanfona como protagonista, un instrumento musical moi arraigado na música popular galega pero que aínda esperta curiosidade para quen escoita as súas notas por primeira vez. Aínda que a súa orixe na Galiza pode ser algo confusa –principalmente debido a que foi coñecida con diferentes nomes: cinfonía, gaita de rabil, sanfona, organistro, rota ou rota britannica, entre outros– tense constancia da súa existencia xa desde o século IX ou X, segundo o musicólogo alemán Curt Sachs, considerado fundador da organoloxía moderna. Porén, aínda que non todos os musicólogos coinciden na antigüidade absoluta do instrumento, si semella que existe consenso na súa chega á Galiza. A zanfona aparece no país no século XII. Daquela, o instrumento, utilizado exclusivamente na música relixiosa medieval, contaba cunha roda que, ao facela xirar, fretaba unhas cordas, xerando un son continuo. Ademais, este organistro incluía un teclado e para facer música con el eran necesarias dúas persoas. No Pórtico da Gloria da catedral de Santiago de Compostela pódese contemplar representacións desde instrumento sendo tocado por dous homes. Durante o século XIII, este instrumento reduce o seu tamaño, o cal permite que sexa interpretado por unha soa persoa. Auméntase a extensión do teclado e mellórase o seu mecanismo, pasando de ser de tracción a ser de pulsión. Mais é durante o período do Renacemento (séculos XV e XVI) cando nace a zanfona como a coñecemos na actualidade: adquire a característica caixa redondeada e aparece o can ou trompeta, unha ponte que se levanta ao mover o manubrio, rozando un bordón que provoca a emisión dun son característico. A finais do século XVII o instrumento pasa a ser de ámbito profano debido ao seu baixo volume, o que o fixo perfecto para acompañar cancións e romances entoados polo propio zanfonista. Foi entón instrumento de trobadores, xograres e esmoleiros e, no Estado español, conservouse especialmente da man dos cegos, que empregaban as zanfonas para a interpretación de romances e melodías. A Galiza fai súa a zanfona Xograres e trobadores terían levado a zanfona ao longo do Camiño de Santiago, vía pola que probabelmente tería chegado á Galiza. Unha vez no país, e após adquirir certas particularidades na súa morfoloxía e na maneira de interpretar o instrumento, podemos falar propiamente da zanfona galega. Así, as zanfonas galegas sempre teñen forma de guitarra e dúas das tres cordas cantoras están afinadas ao unísono, estando a terceira nunha oitava máis grave. A zanfona galega adquiriu, ao longo dos séculos, unha serie de características específicas que a distingue doutras versións do instrumento Co paso dos séculos vai desaparecendo a súa presenza na Galiza, até que a finais do século XIX e comezos do XX, Perfecto Feixoo e Faustino Santalices iniciaron un proceso de recuperación que continúan, na actualidade, os músicos e grupos que se renden aos seus sons e dos artesáns que, ao crealas, dan renda solta á súa arte. Segundo declara a Nós Diario o zanfonista Germán Díaz, que actuará esta sexta feira no Celme de zanfona, o instrumento "atópase no mellor momento da súa historia e Lugo é testemuña diso". Para Díaz, neste proceso de "rexurdimento" da zanfona galega foi crucial a fundación Taller de Instrumentos Musicais da Deputación de Lugo en 1951. "Até ese momento estaba practicamente desaparecida e agora está nun momento fantástico", afirma Díaz. É unha valoración coa que coincide Efrén Castro, deputado da Área de Artesanía e Deseño da entidade provincial. "Con toda a bagaxe que supoñen tanto o taller como o Centrad, consideramos que Lugo ten que ser a capital da zanfona, cando menos durante o decorrer do encontro", di Castro a Nós Diario. Celme de zanfona Buscando "popularizar un instrumento que tanto medrou nos últimos anos", segundo Castro, un equipo de profesionais, con longa traxectoria e recoñecido prestixio, abordarán nas xornadas organizadas polo Centrad os recursos expresivos, repertorios e cantos de acompañamento da zanfona. Musicólogos e intérpretes de renome como Germán Díaz, Pablo Pascual, Efrén López, Xosé Luís Rivas, Iván Abal ou Suso Vaamonde daranse cita esta fin de semana no Centrad de Lugo participando en conferencias, concertos e clases maxistrais sobre o instrumento milenario. Asentar o futuro da zanfona Tamén, co gallo do terceiro encontro da zanfona galega, o Centrad, buscando difundir o instrumento entre as novas xeracións, propón un certame de debuxo para escolares. Ademais, esta Celme da zanfona celebrará a posta en marcha dunha nova escola de zanfona, dentro da agrupación cultural Cántigas e Frores de Lugo. A creación desta escola é, para o reputado zanfonista Germán Díaz, "mostra da excelente situación que vive a zanfona hoxe en día e garantía de futuro para o instrumento". Coñecer o Lugo da luthería tradicional