Laxeiro, a inconfundíbel personalidade dun artista sen estilo

Un debuxante compulsivo, que debuxaba en calquera sitio e para persoas de todas as condicións. Esa é a definición que Javier Buján, director artístico da Fundación Laxeiro, dá do artista de Lalín (O Deza). "O traballo de catalogación é monumental, pola cantidade de obra gráfica que segue aparecendo, mais tamén é unha constante da Fundación e a máis agradecida, a que máis froitos dá: a estas alturas xa é a xente a que nos chama para informarnos de que posúe algunha obra de Laxeiro, ou que se pode atribuír á súa man", afirma Buján en conversa con Nós Diario. En Vigo ou en Lalín é de abondo coñecida a prodigalidade do artista. Segundo Buján, "é difícil que ninguén que tivese a máis mínima relación con el non recibise algunha obriña de regalo, era extremadamente xeneroso". E se cadra é por esa razón polo que resulta moi suxerente abordar o estudo dos recursos técnicos do artista a partir dos seus debuxos. Xustamente, o que pretende Liña e garabato. Recursos expresivos no debuxo de Laxeiro, a mostra que se exhibe na sede da Fundación, en Vigo, até o vindeiro 13 de outubro. A exposición propón un achegamento ao debuxo de Laxeiro a partir da coexistencia da liña limpa e o garabato, dous recursos que conforman os dous extremos expresivos a partir dos que o artista construíu o seu discurso estético. "O certo é que esta exposición, ao contrario que outras que montamos noutras ocasións, non parte dunha formulación teórica moi específica", explica Buján, que tamén exerce como comisario da mostra. "Tratábase máis ben de visualizar esa convivencia de linguaxes da que Laxeiro facía gala tanto na pintura como no debuxo. Sempre me chamou a atención esa mestura de recursos a través dos que transitou nas súas diferentes etapas, e entendo o trazo limpo -de contornas perfectamente definidas- e o garabato como as dúas lindes entre as que se movía e entre as cales existe todo un repertorio de recursos -como a mancha- que lle servían para crear o ton narrativo que lle quería dar a cada unha das súas obras. Javier Buján: "Laxeiro tiña unha enorme capacidade de fagocitar todo o que se lle puña diante" Herdanza das vangardas históricas Na exposición, efectivamente, pode apreciarse como o recurso da liña limpa se vincula cunha tradición das vangardas moi arraigada nos primeiros anos do século XX, que procede do modernismo e das influencias que a arte occidental recibiu, desde finais do século XIX, da arte oriental. O perfeccionamento das técnicas nas artes gráficas e dos medios de reprodución mecánicos propiciou entón un esquematismo que axiña foi adoptado por artistas como Jean Cocteau, Picasso ou Picabia e, na Galiza, Castelao, Fernández Mazas, Seoane ou Maside. Por outro lado, o garabato remite ao debuxo automático dos surrealistas e a algunhas das contribucións do expresionismo, e que, ademais dos seus iniciadores como André Breton ou André Masson, deixou a súa impronta na pintura de forma moi evidente, por exemplo, na obra de Jackson Pollock. Buján detalla que Laxeiro concedíalle unha enorme importancia ao debuxo como un recurso que organizaba a composición das súas obras. "Por unha parte, o seu traballo figurativo ten case sempre un carácter narrativo que emprega o debuxo para definir un espazo pictórico no que sitúa eses personaxes que, ao longo da traxectoria do artista, foron construíndo ese mundo instalado entre a irracionalidade e o pensamento máxico da nosa cultura popular. Por outra parte, en toda a súa produción, incluída a súa pintura de carácter expresionista e mesmo abstracta, moitas veces realizada só con mancha, existe un acusado sentido da composición que, indubidabelmente, ten a súa orixe no profundo coñecemento que Laxeiro tiña do debuxo". Laxeiro non tiña reparos en cambiar de rexistro estilístico para realizar cada unha das súas obras, e esa ruptura coa idea canónica de estilo único do artista revela, segundo Buján, "a seguridade que tiña en si mesmo, ademais de delatar unha mentalidade absolutamente libre que non se sente ligada á obriga de manterse fiel a un estilo concreto mais que, porén, era quen de imprimir a súa personalidade en cada unha das súas obras. As paisaxes do primeiro Laxeiro O barbeiro debuxante O artista converteuse no debuxante compulsivo que describe Buján cando, retornado de La Habana, con dezasete anos, se fixo barbeiro ambulante e logo, oficial de barbeiro no seu Lalín natal. "Ía sempre acompañado do seu caderno e da súa pluma. É un home que pensa coas mans, un artista que apenas fai esbozos para os cadros. Fixarse nos seus debuxos permítenos comprender como interioriza o que ve, como o fai seu". Laxeiro adquiriu así o hábito de debuxar moi rápido e ir aprendendo polo método de ensaio-erro, coa ilusión de superar as probas de ingreso na Real Academia de Belas Artes de San Fernando (Madrid), algo que conseguiría apenas uns anos máis tarde. Logo, conservaría esa maneira apremante de debuxar baixo calquera circunstancia e, mesmo na última etapa da súa vida, son moitos os que o lembran debuxando de forma espontánea coa súa inseparábel estilográfica Mont Blanc. "Aparecen bocexos realizados en panos, en papeis de todo tipo. Nese momento, temos tantos debuxos catalogados que poderiamos realizar varias exposicións con obra inédita procedente de coleccións particulares. De feito, varias das obras desta mostra non se expuxeran nunca ao público", revela o director da Fundación Laxeiro. 'Os Camiños de Laxeiro', tres rutas en homenaxe ao pintor do Deza Un caso único na Galiza Con este proxecto, a Fundación Laxeiro volve amosar unha pequena parte do traballo de investigación, localización e catalogación de obra, ao tempo que ofrece ao público novas claves para seguir coñecendo o legado de Laxeiro, neste caso, poñendo o foco en dúas formas moi diferentes de utilizar a liña como elemento construtivo. Hai que lembrar que a fundación logrou publicar un catálogo razoado da obra de Laxeiro -un caso único na Galiza-, con case 4.000 entradas e que leva máis de vinte anos estudando e recollendo un material de inmenso valor para a comprensión da obra de un dos maiores artistas que deu o século XX galego.