Ifixenia e a relatividade dos ventos

"Se tudo é mentira, para quê lembrá-lo?". Con esta claridade, a Ifixenia que en 2015 reescribiu o portugués Tiago Rodrigues a partir do clásico de Eurípides rexeita formar parte da Historia dos vencedores, do relato deseñado polos defensores do conflito bélico. A traxedia é simple: Agamenón, rei dos gregos e pai de Ifixenia, debe sacrificar a propia filla adolescente para conseguir que os deuses envíen o vento que lles permitan ás naves emprender a marcha cara á guerra de Troia. Enmarcada nun mundo no que xa non hai deuses que guíen o destino dos seres humanos e no que cadaquén debe responsabilizarse dos propios actos, a peza de Rodrigues confronta ademais a memoria individual e a colectiva e presenta a responsabilidade das persoas máis vulnerables da sociedade á hora de non permitir que o Poder borre as barbaries cometidas. Ifixenia foi o texto que a directora de escena Claudia Stavisky escolleu para desenvolver no marco do proxecto Nós/Nous que desde o mes de abril se ensaia na Escola Nacional Superior de Artes e Técnicas Teatrais de Lyon cun elenco formado por estudantes de Galicia, Portugal e Francia. O espectáculo resultante, cuxa estrea está prevista para o 16 de xuño no Théatre des Célestins de Lyon, visitará tamén Santiago de Compostela, Porto e Lisboa. Estudantes de artes escénicas de Vigo, Lyon, Porto e Lisboa traballan conxuntamente nunha proposta na que conflúen as tres linguas Teatro transnacional Concibido para o intercambio, a internacionalización e a profesionalización de alumnado de último curso, o territorio escénico Nós/Nous desenvólvese ao longo do período 2021-2024 da man de catro entidades produtoras –Centro Dramático Galego, Teatro Nacional São João, Teatro Nacional Dona Maria II e o Théatre des Célestins– en colaboración con catro escolas de teatro como son a ESAD de Galicia, a Esmae do Porto, a ESTC de Lisboa e a Ensatt lionesa. O proxecto, que o ano pasado revisitou o Tartufo de Molière baixo a dirección de Tónan Quito, vén precedido pola experiencia luso-galaica do Nós: Territorio (Es)Cénico que nos anos 2015 e 2016 levou a cabo dous proxectos de dramaturxia contemporánea guiados polos tándems formados por Pedro Penim e Jose Maria Vieira Mendes con Bilingue e por Tito Asorey e Fernando Epelde como O mundo persistente, respectivamente. Actualmente, 16 estudantes de artes escénicas chegados das escolas de Vigo, Lyon, Porto e Lisboa e que representan diferentes disciplinas artísticas (interpretación, iluminación, escenografía, caracterización, vestiario e dramaturxia) traballan conxuntamente ao servizo da dirección artística de Stavisky co propósito de materializar unha proposta na que conflúen as tres linguas e na que, tal e como sinala a directora, "debido ao reparto, o galego e o portugués van ter predominancia". A modo de compañía transnacional, Stavisky capitanea un equipo de novas creadoras que teñen o tempo para investigar e "aprender a facer o que aínda non saben facer" dentro dun proxecto común no que mirarse sen complexos e experimentar as diferenzas que as aproximan. No lugar do outro Nunha Europa en guerra e que esquece con facilidade os combates que tiveron lugar no continente nas últimas décadas do século XX; nunha Europa que sacrifica o seu patrimonio e hipoteca o futuro da súa mocidade, non parece estraña a escolla dun texto que a inicios de 2023 tamén foi presentado no Porto polo Théatre National de Strabourg baixo a dirección de Anne Théron dentro do programa do Festival Internacional de Espectáculos Finisterra impulsado pola Unión dos Teatros de Europa coa vontade de servir de laboratorio para a discusión da axenda política e social da comunidade malia a que, como asegura o dramaturgo italiano Fausto Paravidino, "o teatro non estea no centro do debate político". Paravidino foi un dos poñentes que participou no PerformanceLab, un espazo de reflexión e debate que, en paralelo aos ensaios de Ifixenia, tivo lugar en Lyon do 2 ao 6 de maio centrado na cuestión do compromiso artístico. Autor de pezas como Genova01 na que aborda o asasinato do mozo italiano Carlo Giuliani durante as manifestacións antiglobalización do cumio do G-8 en 2001, Paravidino lembrou na súa intervención a importancia do teatro á hora de traballar a empatía como ferramenta para poñernos no lugar do outro, pensar o uso maniqueo da linguaxe e detectar as preguntas mal formuladas que desvían o pensamento do interese común cara aos intereses duns poucos. Despois de todo, como rescata a Ifixenia de Rodrigues "os deuses son as historias que nos contan para que lembremos doutra maneira o que realmente aconteceu. Ou alguén pensa que despois do sacrificio de Ifixenia se levantaría o vento?".