Carguen
En 1979 o recentemente falecido Bibiano electrificou o ‘Negra Sombra’ e o rebumbio que se armou deixoulle claro ao ex-voces ceibes que para boa parte do seu público e do circuíto comprometido (musical e político) nos que se movía acababa de incorrer en anatema: coquetear co rock.
Vinte anos despois, a finais dos 90, a electrónica ocupara o papel de demo que noutrora representara o rock. A música máis comprometida transitaba, agora si, polos diferentes camiños do rock, desde o punk e o ska até o heavy, a pachanga ou o rock misturado co folk. O rap e o hip hop en galego e a pé de rúa comezaban a ensinar a patiña en serio (Non Residentz e Fundation Crú, 5 talegos). Certo é que Os Resentidos ou Os Quinindiola xa foran pioneiros nos oitenta e no estado, e en galego!, en abrirse ao rap.
“Luitando há futuro / luitando há presente / é o nosso um povo que luita” (Luitando há futuro)
Mais, electrónica? Para boa parte do ‘universo’ da mocidade indepe era unha música dócil co poder, sen posibilidades para a expresión comprometida, cousa de ‘bakalas’ e ‘pílulas’. Ao igual que 20 anos antes, os prexuízos.
En 1999 aparecía en Compostela Fusquenlha, “un proxecto político musical sen apenas precedente” que naceu da man de N.F., un dos pioneiros na música electrónica en galego, que despois estaría naquela alfaia de pop electrónico que foi Fanny+Alexander e impulsaría proxectos como A Regueifa (que reeditaría o traballo de Fusquenlha), plataforma sen ánimo de lucro e netlabel para expandir e distribuír música galega. Fusquenlha tirou un único disco -11 temas- e deron un único concerto. Achegaron, ademais, unha canción ao recopilatorio ‘Revolta Sonora’, que no 2000 editaban conxuntamente os selos Sons de Luita e Propaganda pel Fet e no que, entre outros, estaban Nen@s da Revolta, Skarnio, 5 Talegos ou Opció K-95.
Foron un fugaz proxecto ao abeiro da explosión de música electrónica na segunda metade dos 90 e no que as letras de directo contido político empregaban como detonador estilos como o jungle, o drum’n’bass, o big beat ou o ragga. Facer do bailar e suar un acto de disidencia política contra España e o Capital. O CD, autoeditado (‘Raiva electrónica’), vendíase en diferentes locais e pubs, [por exemplo, o compostelán ‘Artefacto Burbur’, na Algalia, que rexentaba o activista e poeta Igor Lugrís]. O traballo pinchábase en radios piratas e rulou de man en man, mesmo chegando a saír fóra de Galiza. Por citar un destino onde tivo boa acollida, a herriko de Hondarribia.
“Tu que te dis um demócrata / um demócrata de toda a vida / río eu da túa conceçom / de democracía” (Demócrata)
Naquela recta final dos 90 había un ‘fervello’ musical envexábel en galego que non procuraba acomodo no bravú. Propostas que ían desde a volta de porca dos Nen@s da Revolta (adeus hardcore, olá ragga) á contundencia de Túzaros, pasando polos Skornabois (desfixéronse cando emproaban propostas máis que interesantes que nos deixaran albiscar en temas como ‘Plántate’), os icónicos Xenreira ou proxectos máis ousados, como Terra Vermelha.
Apunten
“Cumpre empregar as novas tecnologías com a mesma coerência com a que os Clash tocavam as guitarras” proclamaba Fusquenlha na carátula interior do disco. Na parte traseira do traballo advertían: ‘Nom pagues máis de 1.000 pesetas’, espírito que en certo xeito os irmandaba co DIY e refutación comercial da escena hardcoreta picheleira (Fame Neghra, Dirty Barriguitas).
Fusquenlla era contundente: “A electrónica é a música do século XXI. Há que assumi-lo”. Aceptaba que a súa era unha “extranha combinaçom” e acreditaban na validez daquel “festa e loita” do rock radical dos 80. Ollos e ouvidos abertos nun disco que zumega compromiso político desde o primeiro segundo: nas cancións, na maquetación, na edición, na capa e contra-capa, nas influencias. Alta gradación política. Gobernaba Fraga en Galiza desde había unha década e no estado Aznar pisaba o acelerador neoliberal e españolista. Galiza vivía un ciclo de conflitos e mobilizacións. “Que pasa na Galiza que todo está tan axitado? / Moito barullo, rebote en todos lados” cantaban Nen@s da Revolta en ‘Assim vai a Galiza’. O delegado do goberno español na altura, Diz Guedes, especializouse en ver a man de Jarrai (as mocidades de HB) ou do extinto Exército Guerrileiro en calquera conflito que había en Galiza, impulsando unha campaña de criminalización ben difundida polos principais medios de comunicación. Foi autor, ademais, dunha frase para a historia da infamia: após os antidisturbios mallar a paus os manifestantes que en 1995 protestaban contra Fraga diante do local onde este ceaba, o delegado afirmara: “non houbo carga, houbo desprazamento da masa manifestante”. Coma o punk británico baixo a Thatcher ou o hardcore estadounidense baixo Reagan, houbo parte do momento musical galego baixo Fraga que tivo que poñer a casaca de combate.
“Fazer de cada acto militancia / contra o capitalismo, ese andazo” (Luitando há futuro)
Fogo
Musicalmente, Fusquenlha era un crisol dos sons electrónicos daquela altura. Un experimento no que repercutía o latexar do Junkie XL de ‘Saturday Teenage Kick’ e dos Assian Dub Fundation que incendiaban pistas e conciencias co ‘Rafi’s Revenge’. Meat Beat Manifesto, Massive Attack facían parte dun universo de referencias rico e amplo, limitado pola precariedade de medios para plasmar un mellor son (e unha mellor voz). En ‘Execuçom’ latexa unha pulsión que nada envexa ao ‘Nazio ibiltaria naiz’ de Fermin Muguruza. A revisión do ‘Sementeira’ de Fuxan Os Ventos por DJ Aturuxo (tema que fecha o disco) funde tradición e século XXI. En ‘Reclamo a liberdade pro meu pobo’ pechas os ollos e habita New Order. Para os ouvidos aquel lostregazo de electrónica veu ser un encontro daquilo que un sempre procurou con algo que un non sabía que existía.
“Mulher escuita, calando nom se luita” (Deve ser revoluçom)
Fusquenlha desbrozaban un camiño musical pouco transitado no país e facíano co golpe do mellor machete, as letras: había cabida para Méndez Ferrín (‘Reclamo a liberdade pro meu povo’) e Angelo P. Meraio (‘Execuçom’) canda temas propios (´Demócrata’, `Deve ser revoluçom’, ‘Abrolho de dissidencia’...). Mais tamén para Carlos Drummond de Andrade (‘A palavra essencial’), nun dos mellores temas do disco. “Ao delicioso toque do clitóris / já tudo se transforma, num relâmpago / Em pequenino ponto desse corpo / a fonte, o fogo, o mel se concentraram”.
Unha ampla listaxe de samplers alargaban os horizontes do disco. Cabían Chouteira e Aretha Franklim, Malcolm X e portavoces da Assemblea da Mocidade Independentista (AMI) e dos Comités Anti-represivos (CAR), un diálogo de Taxi Driver e coros do Exército Vermelho. Carvalho Calero e Gloria Esteinem. Lenin e Mao armados dunha base electrónica. Se os Clash falaban de ‘combat rock’ Fusquenlha poderían empuñar a ‘electrónica de combate’ nuns anos de fervedoiro no universo do independentismo. Apertar os dentes e mensaxes directas. Fusquenlha forneceu as dúas lembrando, iso si, que o que sempre se precisaba era, ademais, bailar.
“Se o poder deve residir no povo / se no povo está a soberanía / por que nos negas o direito que posuímos como naçom?
Tiro de graza
Fusquenlha rebentou o poxigo e o século XXI entrou tirando por terra as reticencias que puidesen aniñar aínda sobre a electrónica e o galego. Unha simple mirada desde entón amosa como o(s) estilo(s) da electrónica ben que agromaron no idioma do país en múltiples e diversas combinacións, experiencias e proxectos. Por citar só uns poucos exemplos: desde aqueles incomprendidos, fugaces e anfetamínicos 'Fuck Canning Factory' a Le Glamour Grotesque e Galegoz, do pulo dos Zimmer103 ao desinhibido Projeto Mourente. A lista sobe graos con Das Kapital, Sub Rosa ou todo o que representa ‘Língua Nativa’, un tan interesante como abraiante proxecto con pontes co resto da lusofonía.
“Reconhezo a minha derrota” cantaban Fusquenlha no inicio de ‘Execuçom’. Ben mirado, quizás non fose tal.
