Fran Rei: "As actrices e os actores fanlle á audiencia preguntas incómodas e difíciles de contestar"

Como se puxo en marcha 'Nada se sabe'? Hai un ano, Fran Núñez, director do Centro Dramático Galego (CDG), púxose en contacto comigo porque quería montar un espectáculo teatral onde catro persoas con discapacidade desen o salto á profesionalidade e, tratándose dunha produción do CDG, debía xirar arredor dunha obra clásica. Eu levo unha década traballando con diferentes colectivos de persoas con discapacidade no seu achegamento á cultura, nomeadamente ao teatro, polo que tiña bastantes contactos de artistas de diferentes perfís que se estaban movendo no circuíto amador. Abrimos unha convocatoria o máis aberta posíbel a todos os colectivos e fixemos un primeiro obradoiro cásting ao que se presentaron máis de 30 persoas. Cando seleccionamos catro, comezamos a facer obradoiros de creación intentando que o espectáculo tivese un equilibrio entre o texto clásico e as súas propias experiencias e a súa visión da discapacidade. Diría que é unha obra de creación colectiva? Nós sabiamos que Manuel Lourenzo estaba traballando nunha adaptación da súa propia tradución da traxedia grega de Filoctetes de Sófocles. Esta fala dun heroe de guerra que é abandonado nunha illa por mor dunha ferida fedorenta na súa perna. Esa ferida non só o incapacita para a guerra, senón que ademais produce incomodidade ao resto do exército. Parecíanos unha metáfora estupenda, polo que durante o proceso de creación estivemos indo e volvendo continuamente deste texto á autoficción e viceversa. Máis que dunha representación de Filoctetes de Manuel Lourenzo falamos máis dun diálogo entre catro persoas con discapacidade que nalgún momento se sentiron abandonadas. E iso lévase tamén a un diálogo co público: as actrices e actores falan directamente coa audiencia facéndolles preguntas incómodas e difíciles de contestar sobre cando se sentiron Filoctetes, cando se sentiron abandonados, cando abandonaron a alguén, a onde relegamos as persoas autistas, cegas ou en cadeira de rodas... Falamos moito do abandono, da produtividade, dos prexuízos que hai sobre a propia discapacidade. Tanto o elenco como a dirección somos da idea de que a arte ten que provocar. A arte aséptica que despois de vela non pasa nada non nos interesa. Por que o título? Cando escollemos o título de Nada se sabe, que vén dun tratado filosófico do século XVI, queriamos transmitir a idea de que sabemos moi pouco sobre a discapacidade. Durante o propio proceso, decatámonos de que incluso nós pensamos que sabemos máis do que realmente sabemos. A actriz cega descubriu cousas sobre as persoas autistas, igual que estas o descubriron das persoas cegas. Quizais o erro de partida é falar do colectivo de persoas con discapacidade, cando é tan diverso como o 90% do resto da sociedade. Diverso en todos os sentidos: capacidades, orientación sexual, gustos... Todo isto está no espectáculo e incluso dedicamos tamén unha parte ás nomenclaturas, a como a sociedade foi buscando eufemismos para dirixirse ás persoas con discapacidade. No caso concreto das persoas que forman o elenco, por exemplo, sempre se sentiron máis identificadas coa palabra discapacidade, sentindo incluso algúns dos outros eufemismos utilizados como ferintes.