As festas do Apóstolo Santiago, quizais a celebración máis importante da Galiza e desde logo a máis agardada do ano, abranguen a segunda quincena de xullo. Debido á situación pandémica, as festas foron canceladas por primeira vez en 2020, despois de séculos rendendo homenaxe ao santo, polo que se iniciou a vía de peregrinación máis universal, o Camiño de Santiago.
Santiago de Compostela é recoñecida como unha das tres cidades santas despois de Xerusalén e Roma.
Por isto milleiros de persoas de todas as partes do mundo visitan a capital galega ao longo do ano, principalmente a través dalgún dos camiños de Santiago oficialmente recoñecidos.
Semella case un rito chegar a Compostela e observar a catedral desde a praza do Obradoiro, que acolle maior número de peregrinos en datas tan sinaladas como as das dúas últimas semanas de xullo, nas que a cidade celebra cada ano as súas festas grandes en honor a Santiago 'O Maior', con numerosos acontecementos e actividades: teatro, concertos, concursos, desfiles ou fogos de artificio, que fan desta conmemoración un dos maiores atractivos da cidade, cuxo santo patrón, que tamén o é da Galiza e do Estado, recibe unha ofrenda desde o ano 1643.
A orixe da festividade
O 25 de xullo, á par que se conmemora o Día da Patria Galega, tamén se celebra a ofrenda a Xacobe ou Santiago 'O Maior', coñecido como o Apóstolo Santiago, un dos doce 'fieis seguidores' de Cristo.
A orixe desta festividade remóntase ao século IX, pois foi durante o reinado de Afonso II que comezou a consolidación da monarquía na Galiza altomedieval, a pesar de ser chamado polos historiadores decimonónicos españois “rei de Asturias” polo de negación que había do reino da Galiza.
Este rei galego, canda o tamén galego bispo Teodomiro, de Iria Flavia, e o ermitán Paio foron os artífices da descuberta da tumba do apóstolo Santiago. Naquela altura, a Gallaecia era un territorio non ocupado pola expansión musulmá que se estendera pola Península no século VIII, de aí a necesidade de facerlle fronte coa creación dunha igrexa no único territorio peninsular cristián.
A 'casual' descuberta dos restos de Santiago 'O Maior' en Compostela supuñan o inicio do culto ao santo e das peregrinacións que o reino cristián da Galiza precisaba para consolidarse.
Até o ano 1080 a festa de Santiago celebrábase o 30 de decembro. Será no século XI cando a liturxia romana recolla o 25 de xullo como día de Santiago Apóstolo, deixando o 30 de Nadal para a festa da Translación, que conmemora o transporte dos restos de Santiago até o lugar no que se descubriran no século IX, Compostela, que a partir de entón converterase na cidade de Santiago de Compostela, lugar de peregrinaxe á altura de Roma e Xerusalén.
Conta a tradición popular que os restos do Apóstolo foran trasladados desde Palestina até a Galiza de maneira absolutamente milagreira, nunha barca de pedra, remontando pola ría de Arousa, coa intervención da raíña galaica Lupa, con fortaleza no castro Lupario, e coa axuda duns touros bravos que tornaron bois mansos e levaron os restos de Santiago 'O Maior' desde Bastavales a Compostela.
No século XII, o arcebispo Diego Xelmírez encherá de gloria e prestixio a cidade compostelá como corazón do reino da Galiza.
Entre outras cousas, logrou do Papa o privilexio do perdón dos pecados para quen peregrinase a Compostela o ano en que o 25 de xullo coincidise en domingo, grazas que só outorgaba a igrexa de Roma en anos xubilares, é dicir, cada vinte e cinco anos. Trátase da bula Regis aeterni, a máis antiga que se conserva. Tamén se debe a Xelmírez a elaboración a cargo dos relixiosos da orde de Cluny do Códice Calixtino, libro referencial do xacobeo, que no século XV foi parcialmente traducido do latín ao galego e pasou a ser coñecido como os Miragres de Santiago, recollendo unha Guía do Peregrino, considerada hoxe a primeira guía turística europea.
Agora ben, a ofrenda ao Apóstolo Santiago e o espectáculo pirotécnico teñen a súa orixe no século XVII e débese ao papa Urbano VIII quen, en 1630, decidiu que Xacobe (Santiago) fose recoñecido como o único patrón do Estado español.
Esta celebración convoca, desde hai catro séculos, fieis e peregrinos diante da catedral compostelá na noite do 24 de xullo para ollar o lanzamento de foguetes e a queima dun castelo, pois así era no seu inicio o espectáculo pirotécnico.
As actas escuras
Desde que no ano 850 o bispo francés Gotescalco se convertera no primeiro peregrino a Compostela do que se tiña coñecemento, moitos foron os peregrinos e peregrinas que encheron o Camiño Francés e outros que se foron abrindo a través do tempo; pero os avatares históricos levaron a Compostela e á Galiza ao decaemento na fin da Idade Media e boa parte da Idade Moderna, polo que, na escuridade, foise esquecendo mesmo o lugar onde se atopaban as reliquias do santo cristián. Até que, no século XIX, o cardeal Payá
