A estirpe dos afectos. Apoloxía de Xoán González Millán

Díxomo o outro día unha amiga con voz da esmáltica Arousa: “Meus avós, ao vir do enterro, prendían á porta da casa unha fogueiriña con papel e loureiro. Pasaban por riba daquel fume nove veces. Despois entraban”. Co rito esconxuraban males de aire e outros de tipoloxía diversa, propicios de apoderarse das almas infantís. Neste extenso país agrario recóllense moreas de costumes coma este. Algúns, con deixe displicente (coitados… Non sabían!), describiríanos como resultado da ignorancia. Aos meus ollos míroos como unha mostra de afecto polos seus. Porque as comunidades estableceron os códigos de convivencia, as normas que rexen o cotián, as formas de comprender o mundo pois dende antigo, antes de Deus parir a Adán e Eva, o ser humano tivo curiosidade por saber. Con Millán un anda por entre as letras atoutiñando a conexión correcta das palabras para delimitar un concepto Do saber e da aprendizaxe do saber sabía un sabio por nome Xoán González Millán. Na UVigo nada aprendín del por mor dun pésimo mestre de Teoría Literaria. Pero o destino fíxome coincidir co seu discípulo primeiro: Álex Alonso. El comparte todo Millán e complétao nas comúns inquedanzas arredor das letras XIX. Álex aprendeu da súa docencia e exemplo. A el débolle o afacerme á terminoloxía e aos mecanismos de análise, de instrución marxista, de Millán. Canta luz para esmiuzar o Rexurdimento: a experiencia da subalternidade, a distinción nacionalismo literario/literatura nacional, o concepto de estratexia de resistencia, a socioloxía da cultura… Unha obra, na miña humilde opinión, destaca: Resistencia cultural e diferencia histórica (Sotelo Blanco, 2000). O cómputo de vasto coñecemento é tan extraordinario como esixente. O autor obríganos a pensar. A cismar como exercicio de saúde intelectual nun mundo de lectura cronometrado pola inmediatez das redes. A obra de Millán Con Millán un anda por entre as letras atoutiñando a conexión correcta das palabras para delimitar un concepto. Con esa exactitude comprendemos dun xeito máis global os feitos e decisións, presenzas e ausencias do ser social da cultura galega. Este ensaio cumprirá un cuarto de século en 2025. A data convida á reedición; con ela, a divulgación. Digamos simposios ou seminarios que poñan aire nas velas, coma acaeceu co volume Xoán González-Millán. A projeção de um pensamento crítico (Através Editora, 2023) en edición de Arturo Casas, Isaac Lourido e Cristina Martínez; ou a inclusión da súa entrada no Álbum de Galicia, a cargo de Dolores Vilavedra e Álex Alonso, coa presenza do Antón Figueroa, compinchado con Millán na trama Bourdieu. Este talento intelectual forxouno na vida e contra a vida. Teño ante min unha foto de Millán traxado de botóns do Gran Hotel da Toxa a carón do Fraga ministro franquista. Estudou con bolsas e acadou as máximas notas. A súa voracidade polo saber aliouse coa man amiga de Emilio González López, ex deputado da República exiliado nos EUA. Millán emigrara como un máis pero grazas a Emilio fixo o doutoramento. Logo sacou a praza no Hunter College (NYC). Os azos patrios levárono a fundar a Asociación Internacional de Estudos Galegos (que presidiu) ou o notabilísimo Anuario de Estudos Literarios Galegos (que dirixiu). A morte esgazou unha proxección prometedora. O concello natal, con entón alcalde do PP, nomeouno en 2004 Fillo Predilecto. A presentación do libro de Através Editora no Grove sucedeu sen a participación do Concello nin do seu alcalde (PSOE). Se cadra estaría ocupado pensando no marisco e viño co cal, como dixo publicamente, quería agasallar ao chanceler Scholz, a quen propuxo nomear Fillo Adoptivo. Por cal mérito? Pasar un verán aprendendo castelán e morriña. Este mesmo alcalde negoulle o nome de Xoán González Millán ao auditorio municipal en 2021, tras petición da Comisión Homaxe con argumentación publicada polo Antón Mascato. Como resoarían as voces de Millán e Luís Rei, quen pon nome á biblio de Cambados, en cada maré! Que máis lle queren? Alcaldes coma don Celidonio, o bípedo marrau en prosa lúcida do Risco, hai a eito. Tantos coma os ritos das xentes da estirpe que coma Millán coida dos afectos, da cultura popular que herdamos e que nos fai, das palabras aprendidas que nos forman. Esta é a xente que sostén o país sen agardar un verán en vila mariñeira para aprender idiomas nin escarapelas nin louvanzas nin quincallada polo miúdo. A xente do común labra a vida por nós e exerce docencia silenciosa. De entre deste valeroso clan sobresaen persoas grazas a unha virtude recoñecida polos seus iguais. Millán é exemplo. Coa cultura popular e investigación académica: co pensamento na patria e co corazón na esquerda.