A novela negra está de loito

A novela negra, que paradoxo, está de loito. A morte de Domingo Villar aparca o debate sobre se debemos falar de policíaca ou de noir para pór en primeiro plano a protagonista real do xénero, a morte. A morte imprevista e sorprendente -en realidade, todas o son- que alcanzou onte a un autor que creou unha etiqueta, un xénero propio: a novela negra galega. Domingo Villar faleceu con só 51 anos no Hospital Álvaro Cunqueiro de Vigo, onde ingresara na segunda feira tras sufrir un infarto cerebral. 

Villar era un escritor atípico, alguén que parecía ser un autor ao seu pesar. Escribía sen alardes, con ambición -declaraba ter tirado centos de páxinas ao lixo por non posuíren a emoción que se lles esixía-, mais sen asomo da autosuficiencia e da egolatría que tantas veces se lles atribúe aos creadores. Fuxía dos focos, mais era extremadamente amábel cando daba unha entrevista. Non parecía crer nos grandes discursos que xustifican a obra, mais explicaba a súa cunha naturalidade que desmontaba calquera suspicacia. 

Se cadra era unha persoa que observaba o mundo coa mesma distancia irónica que Leo Caldas, o personaxe que lle deu popularidade desde a primeira novela, Ollos de auga. O inspector da Policía Nacional, afeccionado ao jazz e á viguesa taberna do Elixio, contou desde o primeiro momento co favor do público, que o catapultou á fama e o consolidou como o creador dun novo estilo de facer policiais: nacera a novela negra galega. 

Inapelabelmente ligado á paisaxe da ría de Vigo e a un carácter galego reflexivo e retranqueiro -e comicamente incomprensíbel para o seu axudante zaragozano-, Leo Caldas reapareceu na seguinte novela de Villar, A praia dos afogados, que o afianzou como un dos escritores da Galiza con maior proxección internacional. 

O silencio dunha década 

Adaptado ao cinema -que axiña detectou a súa prosa clara e o rigoroso desenvolvemento dos seus argumentos- e traducido a máis dunha decena de idiomas, o escritor, porén, sumiuse nunha década de silencio. A editorial Galaxia, á que sempre permaneceu fiel, chegou a anunciar a nova aventura de Leo Caldas máis dunha vez, pero a aventura non chegaba. 

Finalmente, en 2019, apareceu O último barco, un volume de máis de 700 páxinas que rompían as expectativas dos lectores de novela negra. "O meu compromiso non é cun prazo, senón cunha historia que pague a pena", declaraba o escritor cando se lle preguntaba polo longo tempo de xestación da nova obra. Foron as tres novelas que situaron a Galiza -e máis concretamente, a cidade de Vigo- na cartografía da novela negra internacional. 

Leo Caldas segue sendo un personaxe fascinante, con máis preguntas que respostas e con maior interese nas cualidades positivas dos sospeitosos que nas probas que os poden condenar. Talvez un signo de que Villar estaba máis preocupado pola natureza moral dos seus personaxes que na trastenda política que podía agochar a trama. 

Final sandador 

Coa chegada da pandemia, Villar publicou Algúns contos completos, un volume de relatos de natureza moi distinta.  "Son contos amábeis, e a súa intención é sandadora, de traer algo de luz nunha época tan escura como a que estamos a vivir", explicaba nunha conversa con Nós Diario. "Non obstante, eu sempre manteño que todos os meus libros, malia seren novelas policiais, conteñen historias de amor: amor a unha terra, a un pobo e a unha determinada forma de vida. Se se mira desde esa perspectiva, a distancia co resto dos meus libros non é tanta como parece a primeira vista". 

Ese "amor a unha terra" procedía, como tantas veces, dunha persoa que levaba case trinta anos fóra dela. Afincado en Madrid desde a súa mocidade, Villar consideraba que a escrita das súas novelas era unha forma de regresar, de volver á orixe e ao vínculo profundo que tiña co mar de Vigo. "O mar é o espello que me reflicte a Galiza cando estou fóra", confesaba. Deuse o paradoxo que Villar volvera estes días a Vigo para acompañar a súa nai, que pasaba por algúns problemas de saúde. 

Naquela última conversa, na taberna do Elixio, Domingo Villar falaba dos seus proxectos: "Temos un traballo en común Caldas e mais eu. Apareceron uns restos cerca de Santa María de Oia  e entre os dous estamos tratando de esclarecer as cousas. Non sabemos para cando teremos o caso resolto, porque non temos présa, pero estamos traballando sobre este incidente". O caso xa non poderá ser resolto satisfactoriamente.