Lecturas poéticas

Entre as obras nas que tiven a sorte de me recrear nos últimos tempos está Exteriores do paraíso, de Bernardo Atxaga, vertido ao galego por Isaac Xubín. A esta pertence a seguinte cita: "Lingua dunha nación diminuta, /idioma dun país que non se ve no mapa,/ nunca pisou os xardíns da Corte /nin o mármore dos edificios do goberno". Versos aos que lles serven de réplica os que Ponç Pons inclúe no limiar de Nura –traducido por Manuel Outeriño– de "Os latexos da néboa", escrito en galego por este poeta menorquino: "Fartos de tebras/ e zocos embarrados,/ transidos de ledicia,/ con fe na dignidade/ (refuxio ou desalento),/ sen penas nin remorsos,/ faremos que as palabras/ labregas de emigrados/ devanceiros non teñan/ xamais que axeonllarse". En plena sintonía cos versos do poema "Co metal" que Anxo Angueira inclúe en Poesía e sociedade de onte a hoxe. Dialogando con Celso Emilio Ferreiro –de cuxa edición e coordinación se responsabiliza María López-Sández–: "Si, pero vós sodes vós,/ xénero humano e non vampiros,/ carpinteiros soldadores mecánicos electricistas/ tubeiros montadores axustadores pintores/ químicos físicos técnicos cristaleiros fresadores/ mozos e mornas metaleiras/ obreiros ó temón das liñas de insurxencia/ peritos da nación proletaria que nunca,/ que endexamais poderán axeonllar". Poetas de onte e hoxe E isto é así porque a loita, a rebeldía ou o compromiso non son só cousa de agora. Senón que, ben pola contra, podemos enxergar a súa fasquía en difíciles tempos pretéritos. Do que é mostra a edición, feita polos herdeiros do autor, d' O Cabronario, de Celso Emilio Ferreiro. A loita, a rebeldía ou o compromiso non son só cousa de agora. A cuxo limiar corresponden estas verbas: "Está vostede a punto de facer unha viaxe nun tempo, da man do Poemario da Resistencia, que é o máis parecido a unha guía secreta que o levará por terras alleas, para os máis novos, e non tanto, para os que tiveron que sufrir e aturar aquel réxime desprezable e agrisado, e pensar nos cambios ocorridos en todo o país ata o día de hoxe". Volume que principia, na sección "Poemas en galego", así: "Dende que Franco e Falanxe/ aferrollaron España/ somos un pobo de ilotas/ que nos quedamos sin patria". Unha poeta de arestora, Gisele Mato, en Habitar as fendas, exhibe a estratexia contra a dominación: "Non hei morrer co lume dentro, atarei o pescozo á sombra dunha árbore/ danzarei ata o derradeiro suspiro da última víscera para que cando me vexan o pelello abaneando, ninguén poida avaliar a magnitude das miñas forzas, o comezo do proído, a pel rebentada polo sol de agosto e as agullas dos cimbros/ para que ninguén pregunte polo lugar onde agochei o sorriso, nin polo intre en que abandonei toda loita". E así chegamos ao espazo da Convalecencia, produto poético-pictórico, de manufactura artesá, da autoría de Baldo Ramos. Onde se declara ao mesmo comezo: "As palabras foron abandonándonos/ habitar a mudez foi/ o noso xeito de sobrevivir". Se ben ao final é "imposible esquecer/ as palabras que doen". Acentos políglotas Coma se se tratase dunha interdición xa preestablecida, o acento da voz poética amosa os límites da carencia: "Escribín máis/ do que as palabras/ podían dicir". E, ao tempo, recoñécese a sebe circundante do acto da creación: "a verdade/ non te fará feliz/ tampouco escribir/ para evitala". Nel hai un son que se escoita de xeito nidio: "Pedíchesme que escribise/ poemas de menos de catorce versos/ ás veces con catorce sílabas abonda/ para conxugar o silencio/ en terceira persoa". Amada Rosalía é a produción de Suso Díaz inspirada na fundadora da literatura galega contemporánea. De aí o explícito do subtítulo, 161 poemas dedicados a Rosalía de Castro; tantos como anos median dende a publicación do libro alboral do noso Rexurdimento. Cada un dos textos dialoga coa obra rosaliana, de tal xeito que se unhas veces aparecen citas ou mesmo vocábulos dela, outras constrúense a través das voces de numerosos poetas, quen antes celebraran os méritos da autora do Sar. Acentos políglotas rescatados nas diversas linguas peninsulares: galego, portugués, castelán, éuscara ou catalán. Caso deste, inspirado na cita de Maria-Mercè Marçal: "Si pogués alçar tanques/para atrapar a beleza do mundo/ que entra ceibe polos ollos,/ e reter a súa primavera/ para florecer de novo/ al jardí de l’amor". Sen deixarmos pasar por alto o recoñecemento que o autor de Lobios lles fai a quen sentaron os piares da industria editorial de noso. Como é o caso de Ánxel Casal, promotor, hai agora un cento de anos do selo Lar –canda Leandro Carré Alvarellos–, ao que lle seguiría despois a editorial Nós.